Nalaten kan op vele manieren. Om dat proces in goede banen te leiden, is een testament raadzaam. Dat voorkomt postume heibel. Neem daarin ook de inboedel op. En vergeet de huisdieren niet! Daarbij kan ook een goed doel worden meegenomen in het testament.
Maar wat moet je daarvoor regelen? Hoe doneer je verstandig? Wat kun je van anderen leren? En aan welke charitatieve instellingen wil je nalaten of schenken? Deze special Schenken en Nalaten kan u bij uw overwegingen inspireren. Met praktische wenken van kenners en ervaringsdeskundigen.
Niemand beleeft er plezier aan om de Belastingdienst te spekken met zijn of haar nalatenschap. Zoek je naar manieren om je vermogen fiscaal zo gunstig mogelijk te laten overerven, dan is een testament nodig. Anders geldt gewoon de wet, weet estate planner Ivo Janssens van advocatenkantoor DelissenMartens uit Den Haag. ‘De fiscale behandeling van erfenissen is niet zo heel gecompliceerd. Na overlijden moet er een boedelbeschrijving worden opgemaakt. Hierin wordt de waarde van alle bezittingen opgeteld, waarvan schulden worden afgetrokken. Het vermogen dat onder de streep overblijft, wordt verdeeld onder de erfgenamen. Die moeten daarover belasting betalen.’
Wat laat je na aan de fiscus?
Wat de erflater precies heeft bedoeld is lang niet altijd helder
Tot zover de theorie. In de praktijk gaat alles naar de langstlevende partner. De kinderen erven, samen met de overgebleven ouder, de helft van het vermogen van de ouder die is gestorven. De kinderen hebben echter nog geen recht op hun kindsdeel – het is een vordering op de langstlevende ouder – maar moeten er wel meteen belasting over betalen. Janssens: ‘Die belastingheffing is niet mis. Dat komt omdat er maar een geringe vrijstelling is van ruim 22.000 euro. Daarboven betalen de kinderen 10 procent belasting en boven de 128.000 euro zelfs 20 procent belasting. De langstlevende ouder heeft echter een vrijstelling van 7 ton. In een testament kun je met de vermogensverdeling schuiven door vast te leggen dat het kindsdeel bij overlijden van de eerste ouder onder de vrijstelling blijft en dat er meer vermogen naar de langstlevende ouder gaat. Door rente over de vordering van de kinderen te rekenen, maximaal 6 procent, ontstaat een aantrekkelijke aftrekpost.’
Taxateur
Veel niet-financiële eigendommen maken deel uit van de inboedel die moet worden beschreven. Denk aan de kunst aan de muur, de woning, het vakantiehuisje en de beleggingsportefeuille. Janssens: ‘Hoe hoog die waarde is valt soms lastig te bepalen. Maar met de hulp van een taxateur kom je als erfgenaam een heel eind.’ Wat het complex maakt, vervolgt Janssens, zijn verzekeringskwesties of fictieve verkrijgingen, in het geval mensen bij leven schulden zijn gaan erkennen waarover geen rente is betaald. En daarnaast gaat het nogal eens mis met bepalingen in testamenten die multi-interpretabel zijn. Janssens: ‘Op papier lijkt het dan goed geregeld. Maar de afhandeling in de praktijk blijkt een stuk lastiger. Want wat heeft de erflater precies bedoeld? Dat is lang niet altijd helder. En daarover kan dan ruzie ontstaan onder erfgenamen.’
Ruzie rond de kist
Kenner van dit risico is professor Bernard Schols, verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen, die een boekje schreef met tal van praktijkcases, Voorkom ruzies bij de kist. ‘We zijn geneigd te denken dat er conflicten ontstaan over spulletjes met emotionele waarde’, zegt hij. ‘Dat kettinkje van moeder, een schilderijtje dat al heel lang in de familie is. Maar nee, ruzies onder erfgenamen gaan meestal, heel ordinair, over geld en jaloezie dat de een meer krijgt dan de ander.’
Kunst en sieraden worden soms buiten de boedelbeschrijving gehouden
Kan een testament dit voorkomen? Dit is een beetje te naïef. Neem de ouderlijke woning: die valt moeilijk te verdelen en wordt daarom meestal verkocht. En daarover moeten alle kinderen het eens zijn. Dwarsliggen na de begrafenis of crematie blijkt een effectieve manier om oude rekeningen te vereffenen. Want is één kind tegen verkoop van de ouderlijke woning, dan valt alles stil. Schols: ‘Gelukkig is het tegenwoordig mogelijk in testamenten vast te leggen dat besluiten bij meerderheid van stemmen worden genomen: de democratieclausule. Alleen kom je dit nog niet vaak tegen.’
Kunst en sieraden
Bij een nalatenschap gaat het erom de waarde van alle bezittingen op te tellen en daar de schuld van af te trekken. Dit strekt zich in principe uit van het kleinste lepeltje tot het familiebedrijf (dat bij een erfenis onder een bijzonder fiscaal regime valt). ‘In de praktijk zien we dat de spullen van pa en ma meestal buiten de boedelbeschrijving vallen,’ zegt estate planner Ivo Janssens. ‘Officieel moet je ook over de waarde van de inboedel erfbelasting betalen, maar in de regel maakt de fiscus daar niet veel werk van.’ Anders is dat met kunst. ‘Hoewel het niet mag, zien we dat ook kunst, net als sieraden, soms buiten de boedelbeschrijving worden gehouden zodat er geen erfbelasting over hoeft te worden betaald,’ weet Janssens. ‘Maar hangt er een oude Hollandse meester aan de muur, dan gaat dat niet. De waarde is te groot en bovendien weet de fiscus waarschijnlijk dat de ouders een dergelijk kunstwerk bezaten, bijvoorbeeld door de verzekeringspremie die ervoor is betaald. Als erfgenamen kun je de erfbelasting over zo’n kunstwerk voldoen door het over te dragen aan een museum. Wil je het zelf ophangen, dan komt de fiscus graag afrekenen.’
Testamentaire last
‘Met een testament kun je je eigen wetjes maken’, zegt Schols, die hoogleraar Successierecht is. Zo kun je vastleggen wie er voor het geliefde huisdier moet zorgen na jouw overlijden. Vaak wordt dit als een ‘testamentaire last’ vastgelegd, als een verplichting voor de erfgenaam. Geeft deze geen goede invulling aan de opgelegde last, dan vervalt zijn of haar erfdeel. ‘Een bekend voorbeeld is de man die een landhuis erfde op voorwaarde dat hij voor de kanariepiet van de overledene zou blijven zorgen’, vertelt Schols. ‘Op een dag lag de kanarie dood in zijn kooi: het raam had opengestaan en het vogeltje had een longontsteking opgelopen. Conform het testament verloor de man het recht op zijn erfdeel (het landhuis). Maar de rechter, tot wie hij zich wendde, vond dat de dood van een kanarie niet kon betekenen dat de man een huis kwijtraakte.’
