We geven elkaar cadeaus én steunen goede doelen met een gulle gift. Dat kan met warme hand, maar ook postuum: steeds vaker wordt een charitatieve instelling in het testament opgenomen. Goede doelen zijn daarop voorbereid. Zij kunnen de begunstiger helpen een keuze te maken die aansluit bij zijn of haar persoonlijke overwegingen.
Zo is het mogelijk om via een legaat een specifieke bestemming aan te wijzen. Ook een fonds op naam is een dankbare manier om voor lange tijd ondersteuning te blijven bieden aan een doelstelling die iemand na aan het hart ligt. Laat u inspireren door onze special Schenken en nalaten met diverse ervaringen, wenken en tips. Is geven immers niet het grootste geschenk?
Is alles goed geregeld rond uw nalatenschap? Geef uw dierbaren houvast met deze 5 praktische tips.
1# Wees secuur en up-to-date
Als zijn vrouw ernstig ziek wordt door corona, maakt ondernemer Peter zich zorgen. Niet alleen over haar gezondheid. Hij bedenkt zich ook dat de voogdij over hun twee tieners – mochten zijn vrouw en hijzelf komen te overlijden – nog niet goed is geregeld. Eerder al spraken ze met de notaris over de vererving van de onderneming. Daaruit bleek dat het beter kan en fiscaal voordeliger. De besproken wijzigingen moeten ervoor zorgen dat de kinderen in de toekomst veel minder erfbelasting betalen over de waarde van de onderneming.
Regel de voogdij over jullie kinderen en wees extra alert bij een eigen bedrijf
Door tijdgebrek is het echtpaar er echter nog niet aan toe gekomen om hun papieren in orde te maken. En door de regels die het RIVM op dat moment stelt aan ziekte en quarantaine is het vastleggen van hun wensen bij de notaris niet mogelijk. Een testament is alleen rechtsgeldig als het onder toezicht van een notaris wordt getekend. Hun notaris Aniel Autar (54) bedenkt een plan om deze wensen toch vast te leggen. Na overleg via FaceTime verwerkt hij hun wensen in de testamenten en rijdt naar het huis. Peter en zijn vrouw lezen en tekenen de testamenten onder toeziend oog van Autar; ieder aan één kant van het raam van de huiskamer. De ondernemer en zijn vrouw zijn inmiddels hersteld, maar de noodzaak van een accuraat testament is duidelijk, vinden ze.
Een tijdelijke spoedwet maakt het sinds 2020 mogelijk om akten bij de notaris met behulp van elektronische communicatiemiddelen op te stellen. Een testament of een levenstestament kan in uitzonderlijke situaties via Skype worden geregeld, maar ideaal is anders, benadrukt Autar. Alle reden om periodiek de bepalingen in een testament onder de loep te nemen. Relaties met naasten kunnen in de tussentijd zijn bekoeld. Autar: ‘Bijvoorbeeld als je de in het testament benoemde executeur niet meer spreekt. Of als je bent gescheiden.’
‘Heb je minderjarige kinderen en is er geen executeur benoemd? Dan kan een ongewild gevolg zijn dat je ex-partner als wettelijk vertegenwoordiger van de kinderen je uitvaart regelt en je nalatenschap afwikkelt.’ Hij wijst nieuwe klanten ook altijd op de risico’s van een achterhaald testament. Zeker als de akte vóór 2003 is opgesteld – in dat jaar veranderde het wettelijk erfrecht ingrijpend. ‘Soms denken mensen dat door het nieuwe erfrecht oude testamenten zijn vervallen en het wettelijk erfrecht van toepassing is. Dat is niet het geval. Aanpassing van het testament is vaak nodig om de bepalingen te laten aansluiten bij de huidige wensen en bij nieuwe fiscale wetgeving. Het niet aanpassen van het testament kan leiden tot onnodig hoge erfbelasting.’
#2 Maak een levenstestament
Een (langdurig) ziekenhuisverblijf maakt het lastig om zaken goed af te handelen. Denk aan het regelen van betalingen en de afwikkeling van bijvoorbeeld de verkoop van een woning. Een levenstestament biedt dan uitkomst. Hierin legt u vast wie uw medische en persoonlijke zaken regelt als u dit zelf niet meer kunt.
Zet wat je wilt expliciet op papier, anders is de discussie voor je naasten heel lastig te voeren
Een levenstestament omvat vaak een volmacht, maar notaris Autar benadrukt dat ook de begeleidende instructies aan de gevolmachtigde van groot belang zijn. Wie bijvoorbeeld regelmatig schenkingen doet aan kinderen of kleinkinderen of aan een goed doel, kan daarin bepalen dat deze schenkingen doorgaan, óók als de donateur dat zelf niet meer kan. Of wanneer de schenkingen juist moeten stoppen. ‘Hierdoor weet de gevolmachtigde precies wat hij moet doen. En wat niet’, benadrukt Autar. Een algehele volmacht zonder instructies geeft te veel vrijheid, betoogt hij. Hij ziet daarvan geregeld voorbeelden bij ouderen.
Een levenstestament met eenduidige instructies helpt de gevolmachtigde in veel gevallen. Autar: ‘Het beschermt hem of haar als er discussie ontstaat of de persoon wel op de juiste manier heeft gehandeld, bijvoorbeeld met broers en zussen. Een gevolmachtigde moet desgevraagd rekenschap en verantwoording afleggen en een goed levenstestament laat daar geen misverstanden over bestaan. Dat kan de taak van de gevolmachtigde wat veraangenamen.’ Tjarko Denekamp (48), specialist schenken & erven bij ABN AMRO MeesPierson, ziet dat broers en zussen soms lijnrecht tegenover elkaar komen te staan over de kosten die het gevolmachtigde kind maakt ten behoeve van de ouder. ‘In de wet staat dat de gevolmachtigde beslissingen moet nemen die in het belang zijn van de opsteller van de volmacht. In de praktijk leidt dat tot discussie. Denk aan de beslissing om de moeder met Alzheimer te laten wonen in een luxe zorgvilla. Volgens het ene kind is dat precies wat moeder wilde, voor het andere kind hollen de kosten de toekomstige erfenis uit. Zet wat je wilt expliciet op papier, anders is de discussie over wat moeder had gewild voor je naasten heel lastig te voeren.’
#3 Volg je eigen strategie
Wat wilt u nalaten en welk effect wilt u daarmee bereiken? Bijvoorbeeld om kinderen en kleinkinderen financieel te steunen. Misschien wilt u ook goede doelen in uw testament opnemen. Staan er al goede doelen in uw testament? Dan is het verstandig om eens te bekijken of hun activiteiten nog steeds aansluiten bij uw wensen. In het jaarverslag van goede doelen is steeds meer informatie te vinden over de missie en de daadwerkelijk behaalde impact. Voortschrijdend inzicht kan ook nieuw licht werpen op de beoogde impact. Bijvoorbeeld als het uw wens is mensen in ontwikkelingslanden te helpen door het onderwijs te verbeteren.
Misschien wilt u ook goede doelen in uw testament opnemen
Een bekend voorbeeld is het onderzoek van de ontwikkelingseconoom en Nobelprijswinnaar Michael Kremer. Dat onderzoek liet zien dat het verstrekken van goedkope anti-wormtabletten een positieve uitwerking had op de deelname van kinderen aan het onderwijs in ontwikkelingslanden. Het ontwormen van de leerlingen bleek zelfs meer aan het onderwijsniveau bij te dragen dan het verstrekken van schoolboeken en het opleiden van leraren. Soms geven de ervaringen van andere donateurs nieuwe inzichten aan charitatieve instellingen of mecenassen. Zo ontdekte ondernemer en filantroop Bill Gates dat veel onderzoekslaboratoria die medicijnen tegen AIDS ontwikkelen, hun onderzoeksresultaten om politieke redenen niet delen met collega-wetenschappers. Dat inzicht was reden voor Gates om aan de miljoenen dollars die hij schonk de voorwaarde van openheid te verbinden. Wetenschappers konden zo wereldwijd kennisnemen van de ontwikkelingen. Ook bracht zijn beslissing een maatschappelijke discussie op gang over de beschikbaarheid van belangrijke onderzoeksdata.
#4 Schenk met warme hand
Overweeg ook alvast te starten met schenken. Zo ben je zelf betrokken bij de besteding van een gift. Geven met warme hand schenkt plezier en voldoening, weet Denekamp. ‘Bovendien kan het fiscaal voordeel opleveren. Al kan het fiscale voordeel de komende jaren wel afnemen.’ Schenkingen aan goede doelen zijn in veel gevallen aftrekbaar voor de inkomstenbelasting. Het moet dan wel gaan om schenkingen aan door de Belastingdienst erkende ‘algemeen nut beogende instellingen’, ofwel ANBI’s.
Schenken bij leven schenkt plezier en voldoening
Een gift aan een ANBI was altijd aftrekbaar tegen het geldende tarief van de inkomstenbelasting. Dat is veranderd. In 2022 is het maximale tarief waartegen men een gift in aftrek kan brengen 40 procent lager dan het toptarief (49,5 procent) in box 1 van de inkomstenbelasting. Giften zijn de komende jaren tegen een lager tarief aftrekbaar, legt Denekamp uit. In 2023 ligt de grens voor de hoogste tariefschijf op 73.031 euro en bedraagt het aftrektarief 36,93 procent. Voor giften aan culturele instellingen is een hogere aftrek mogelijk.
#5 Schenk voor de lange termijn
Door periodiek te schenken verbindt u zich voor een langere periode aan een goed doel. Dat levert fiscaal voordeel op; de schenkingen zijn bijna onbeperkt aftrekbaar van uw belastbaar inkomen. De aftrek is vanaf 2023 begrensd tot 250.000 euro per kalenderjaar voor de belastingplichtige en zijn of haar fiscale partner. Ter vergelijking: wie niet periodiek schenkt mag alleen schenkingen in aftrek brengen boven het bedrag van 60 euro en 1 procent van het verzamelinkomen.
Gedurende minimaal vijf jaar een jaarlijks gelijk bedrag schenken levert fiscaal voordeel op
De aftrek geldt alleen voor giften tot 10 procent van uw verzamelinkomen. Om in aanmerking te komen voor de onbeperkte aftrek moet u wel een schenkingsovereenkomst aangaan. En gedurende minimaal vijf jaar een jaarlijks gelijk bedrag schenken. Niet iedereen voelt zich nu prettig bij een dergelijke verplichting. De huidige tijd brengt immers onzekerheden met zich mee, ook financieel. Denekamp legt uit dat daar in de model-schenkingsovereenkomsten die de Belastingdienst online aanbiedt, rekening mee is gehouden. ‘Er zijn in de modellen diverse vervalgronden opgenomen die bepalen onder welke voorwaarden de verplichting tot schenken vervalt. Denk aan overlijden, maar ook aan arbeidsongeschiktheid of werkloosheid. De schenker moet alert zijn op deze punten als het goede doel een eigen model hanteert.’ Het vervallen van de ANBI-status van een goed doel is ook een belangrijke voorwaarde, zegt Denekamp. ‘Stel dat een goed doel de ANBI-status verliest door fraude; dan wil je niet verplicht zijn de overboekingen te doen.’ In deze gevallen stopt de verplichting maar houdt de gever wel de belastingaftrek over de al geschonken bedragen.
