Biblebelt-haat hoort in vaccinatiediscussie niet thuis

Politici en opiniemakers die vinden dat we in de gezondheidszorg zelfs met drugsgebruikers solidair moeten zijn, winden zich mateloos op over vaccinatieweigeraars. Dat is niet erg consequent, schrijft Roelof Bouwman.

Een wijdverbreid misverstand wil dat de Nederlandse zorgsector de afgelopen jaren volledig in de greep is geraakt van het zogenoemde ‘marktdenken’.

Hoe onzinnig deze gedachte is, blijkt om te beginnen uit het feit dat Nederland een verplichte ziektekostenverzekering kent. Dat is – of je er nu voor- of tegenstander van bent – een onvervalst stukje staatspaternalisme.

Vadertje staat bepaalt hoe u zorg betaalt

Het komt er namelijk op neer dat de rijksoverheid heeft bepaald dat gezondheidszorg zo onmisbaar is dat geen mens zich dit zou mogen ontzeggen. U heeft geen vertrouwen in de gezondheidszorg of u betaalt uw huisarts liever van uw spaargeld? Niets mee te maken, vadertje staat weet het beter.

Ook weet de overheid heel precies wélke gezondheidszorg u niet mag missen. Zo vergoedt de verplichte basisverzekering wel de borstprotheses van transvrouwen, maar dient de verzekerde in de meeste gevallen zélf op te draaien voor brillenglazen en een montuur.

U zou dat liever willen omdraaien? Jammer, de inhoud van het basispakket wordt bepaald door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Hij is tevens de enige Nederlander die gaat over zijn eigen ziektekostenverzekering.

Tegengaan van onnodige zorgkosten heeft weinig prioriteit

Dat het marktdenken in de zorgsector een weinig prominente rol speelt, blijkt ook uit de omstandigheid dat het tegengaan van onnodige kosten weinig prioriteit heeft. Iedereen heeft, ongeacht zijn gedrag, overal recht op. Liever dan gepast gebruik van de gezondheidszorg te bevorderen en misbruik af te remmen, worden de premies voortdurend verhoogd.

Is dat niet eigenaardig? We weten allemaal hoe het werkt: stort een dak in door jarenlang achterstallig onderhoud, dan keert de opstalverzekering niet uit. Maar wie jarenlang zijn eigen lichaam sloopt met tabak of alcohol, komt probleemloos in aanmerking voor longkankerbehandelingen of een levertransplantatie. Betaald óók door verzekerden die veel moeite doen om zo gezond mogelijk te leven en in dat kader zelf opdraaien voor de kosten van bijvoorbeeld sportbeoefening of (meestal duurdere) gezonde voeding.

Je zou je derhalve kunnen afvragen of verplichte solidariteit tot elke prijs wel zo’n goed idee is. Maar, zo stelde emeritus hoogleraar medische ethiek Heleen Dupuis in 2005 al eens vast, ‘nog nooit is het in Nederland gelukt daarover een redelijk en zinvol gesprek op gang te brengen’.