Thierry Baudet maakt van verzuiling een klucht

Moet Forum voor Democratie een eigen woningbouwvereniging krijgen en ook een Forum-cryptomunt en een Forum-datingapp? Nee, Thierry Baudet slaat door met zijn pleidooi voor een eigen zuil, schrijft Roelof Bouwman.

Politicologische klassiekers, hebben we er daarvan in Nederland veel? Nee, daarvan hebben we er slechts één: Verzuiling, pacificatie en kentering in de Nederlandse politiek, geschreven door Arend Lijphart. Het boek verscheen voor het eerst in 1968 en is sindsdien vele malen herdrukt.

Lijphart: verzuiling hét centrale kenmerk van Nederlandse samenleving

Het is aan Lijpharts boek te danken dat we ‘verzuiling’ zijn gaan zien als hét centrale kenmerk van de Nederlandse samenleving tot halverwege de jaren zestig van de vorige eeuw.

Ons land, meende Lijphart, was lange tijd gevierendeeld in levensbeschouwelijke clusters: rooms-katholieken, protestanten, socialisten en liberalen. Deze ‘zuilen’ leefden naast elkaar, niet met elkaar. Elk cluster beschikte namelijk over eigen ‘zuilenorganisaties’ (politieke partijen, belangengroepen, publiciteitsmedia, onderwijsinstellingen) waarin de aanhangers als het ware opgesloten zaten.

Ondanks die grote verdeeldheid wist Nederland toch een politiek stabiel en democratisch land te blijven. Dat kwam volgens Lijphart doordat het verzuilde voetvolk weliswaar apart werd gehouden, maar de elite – de toppen van de zuilen – geneigd was om ideologische verschillen niet op de spits te drijven en compromissen te sluiten. Nederland werd zo een ‘pacificatiedemocratie’.

Zat de levensbeschouwelijke verdeeldheid echt zo diep?

Zonder dat de buitenwacht er veel erg in had, is Lijpharts theorie de afgelopen decennia door veel politicologen, sociologen en historici scherp gekritiseerd. Als de levensbeschouwelijke verdeeldheid in Nederland echt zo diep zat, waarom waren er dan geen socialistische of liberale scholen? En geen socialistische of liberale ziekenhuizen?

Een groot deel van de bevolking, schreef historicus Piet de Rooy in 2014, was niet, of maar zeer zwak in het verzuilde systeem gebonden: ‘De verzuildheid in de politieke cultuur was overheersend, maar in de samenleving allerminst totaal. Er is ook altijd een onderstroom geweest van kritiek op deze dominantie, in de vorm van klachten over de hokjesgeest.’

Wat heet onderstroom. De krant die vooropging in de strijd tegen de verzuiling was De Telegraaf, gedurende het grootste deel van de twintigste eeuw ’s lands meest gelezen dagblad. Minstens zo ‘ontzuild’ waren de populairste journalistieke weekbladen: voor de oorlog de Haagsche Post, na de oorlog Elseviers Weekblad. In de ether werd de hokjesgeest gehekeld door de AVRO, al in het interbellum de grootste omroep.

FVD bewijst hoe vitaal mythe van totale verzuiling nog altijd is

Hoe vitaal de mythe van het totaal verzuilde Nederland desondanks nog steeds is, wordt de laatste tijd vooral bewezen door Forum voor Democratie.

Senator en partij-ideoloog Paul Cliteur zei het al in 2019: ‘We moeten een compleet nieuwe zuil opbouwen met eigen instituties: een partij, een nieuwe omroep, andere kranten, andere debatruimtes en ook aan de universiteiten moet veel gebeuren.’

Baudet: woningbouwvereniging, cryptomunt, datingapp voor FVD’ers

Thierry Baudet deed daar sindsdien nog de nodige schepjes bovenop. In zijn YouTube-show Het Forum suggereerde hij onder meer een eigen woningbouwvereniging voor FVD-leden, een Forum-cryptomunt en een Forum-datingapp.

‘Ik ga mijn huis kopen van een FVD’er, mijn kinderen gaan naar een leraar die FVD’er is, ik wil mijn vakantiehuisje boeken bij een FVD’er, op zoek naar personeel via die app,’ aldus Baudet. ‘Wij zijn een land, wij zijn Forumland. Misschien geen territoriaal land, maar een virtueel land.’

Lees verder onder de video

Historische gebeurtenissen, meende Karl Marx, doen zich eerst voor als tragedie en keren vervolgens terug als klucht. Ook de verzuiling lijkt dat stadium nu te hebben bereikt.