Lessen uit de Brusselse marathonvergadering

De wereld kan herademen: het Brusselse overleg is voorbij. En de volgende marathon over een meerjarenbegroting is pas in 2027. En een volgend overleg over een nieuw Noodfonds, Coronafonds of  hoe dat ook mag worden genoemd , lijkt er nooit te komen. Als je tenminste uitgaat van wat gebruikelijk is onder gewone mensen: dat je eerst opmaakt wat er klaar ligt en dan pas verder gaat nadenken, schrijft Philip van Tijn.

Aan de Volkskrant ontleen ik, dat van de 540 miljard euro die de EU eerder dit jaar reserveerde voor uitgaven die gerelateerd zijn aan de coronacrisis, nog geen eurocent is uitgegeven. En van de meerjarenbegroting 2013-2020, die nog maar een half jaar heeft te gaan, ligt er nog 308 miljard euro op de plank – dat is ruim een vierde van het geheel, terwijl er nog maar eenveertiende  van de tijd resteert!

Dit kan ik zomaar uitrekenen, zonder dat ik één van die geniaal verklaarde Brusselse topambtenaren ben over wie je wel leest en met wie je een doodenkele keer een interview ziet en ook niet de adjunct-kabinetschef van Ursula von der Leyen ben die ‘door sommigen bijna briljant wordt genoemd’, las ik. Is dat nu ‘een beetje zwanger’ of een eufemisme voor ‘alles net niet’? Brussel blijft een raadsel.

Afspreken is niet hetzelfde als naleven

Uit deze constatering kun je afleiden dat die 740 miljard euro van het Corona-herstelfonds, waarover zo lang en bitter is gestreden, tot in lengte van dagen niet opkomt. Als tenminste… maar daarover aanstonds. Van die 740 miljard is 390 ‘subsidie’ (zeg maar gift) en 350 miljard lening. Ook over die verhouding is lang gevochten, terwijl het verschil met het blote oog niet zichtbaar is. De rente is vrijwel 0 procent en of de hoofdsom ooit wordt terugbetaald, zal over twee generaties blijken, voor zover iemand zich dat dan nog herinnert.

Voor ‘Brussel’ geldt dat niets is wat het lijkt. Herlezen van Alice in Wonderland is een schok van herkenning en dan zie je ook dat in Brussel vijf dagen lang een spiegelgevecht heeft plaatsgevonden.

Resultaat van dit alles (en andere besluiten in 2020): er ligt, los van de begroting 2020-2027, niet minder dan 1.600 miljard euro gereed voor heel veel mooie dingen. Probleem is dat de projecten er niet zijn en bovendien dat de besteding en de projecten aan strenge voorwaarden moeten voldoen. Maar ook dat is betrekkelijk; het gaat zoals altijd niet om de letter van de wet (of van de overeenkomst), maar om de naleving en de handhaving. En daarover zijn weinig mensen hoopvol.

Er wordt hier en daar geklaagd dat er weinig milieu en groen in dat Herstelfonds zit, maar je kunt er (milieuvriendelijk) vergif op innemen dat Frans Timmermans daar wel een mouwtje aan past. Komt corona niet door onze omgang met de natuur? Voilà, zegt ons talenwonder. En voor Viktor Orbán geldt dat hij alleen een ietsiepietsie aardiger moet zijn tegenover de mensenrechten, dan komt het met de miljarden voor Hongarije ook wel goed.

Het is trouwens interessant dat we van Griekenland – als enige mediterrane land – niets hebben gehoord. Het verhaal is dat de strenge voorwaarden én het strenge toezicht waaronder de Grieken bij de vorige crisis hun miljardensteun kregen, verstikkend waren en hun land kapot hebben gemaakt. Maar ook dat verhaal is misschien Brussels.

De wereld van de EU is toch een beetje anders geworden

Heeft onze Mark dan vergeefs als een leeuw gevochten, zijn eigen spiegelgevecht geleverd? Nee, dat denk ik niet. Rutte is het jongetje dat roept dat de keizer geen kleren aan heeft, hij heeft zijn collega’s bestookt met waarheden als koeien, zoals dat je beter eerst projecten kunt opvoeren en kijken wat deze moeten kosten, dan fancy bedragen klaarleggen, zonder één concrete beoogde besteding.

Rutte heeft, denk ik, ook een einde gemaakt aan de vanzelfsprekendheid (zeker na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk) dat iets een gedane zaak is als de as Berlijn-Parijs het eens is. Waarbij allang niemand zich meer afvraagt waarop de (vermeende) macht van Frankrijk berust. En Rutte heeft luid en duidelijk laten weten dat de macht in ‘Europa’ niet berust/hoort te berusten bij de ongekozen ambtenaren in Brussel, maar bij de (meestal) democratisch gekozen regeringsleiders.

Het gaat te ver om te beweren dat de wereld na 21 juli 2020 nooit meer dezelfde zal zijn. Maar ik durf de weddenschap aan dat in de toekomst tamelijk wat zaken in de EU niet meer zo vanzelfsprekend zijn als voorheen.

Reken daarbij niet het relatief bescheiden resultaat, al is er het een en ander binnengehaald. Dat kon niet anders gezien het feit dat Rutte met zijn paar verstandige bondgenoten tegen zó veel machtsblokken moest opboksen.

Cultuurverschillen zijn in de EU bepalend

Er zijn in eigen land nogal wat mensen die weinig positief over Rutte oordelen: een vrolijke Frans, een draaikont, een zakkenvuller, tuk op baantjes. Maar een draaikont kun je ook een pragmaticus noemen, die al bijna een decennium uiteenlopende kabinetten bij elkaar houdt. En de man die zelf niet of nauwelijks declareert en die beter betaalde functies zou kunnen krijgen, is geen zakkenvuller. En een baantjesjager is hij zeker niet: volgens mensen die het kunnen weten, had hij vorig jaar maar hoeven knikken om nu op de plek te zitten van Von der Leyen of EU-voorzitter Michel (bij wie ik steeds moet denken aan de kapper die vraagt “Mes goed, meneer?”).

Een vrolijke Frans is hij wel. Maar juist die eigenschap plus zijn onverwoestbaarheid en zijn gebrek aan machtswellust maken hem ongrijpbaar, in Den Haag en in Brussel.

Twee anekdotes illustreren dat. Terwijl Rutte met de dienstauto komt (maar ook best met de fiets had gewild), staat het regeringsvliegtuig van Macron vijf dagen te wachten totdat het monsieur le Président behaagt om de paar honderd kilometer naar Parijs te overbruggen.

En er werd geschamperd over de Nederlandse premier die tijdens de hoogtijdagen van corona zijn stervende moeder niet had bezocht, omdat dat tegen de regels was.

Regels? Als die al gevolgd moeten worden, dan toch niet door een premier!? Hij werd zelfs voor ‘hardvochtig’ uitgemaakt.

Misschien illustreert dit nog meer dan de strijd om al die miljarden dat Europa voor alles kan staan, maar niet voor eenheid.