Amsterdam verdient beter dan Femke Halsema

Krakers, junks en dealers moesten in Amsterdam altijd worden gedoogd, maar toeristen zijn volgens Femke Halsema een gevaar voor de ‘leefbaarheid’. Linkse demonstranten die de anderhalvemeterregel aan hun laars lappen, zijn dat juist weer níet. De burgemeester van Amsterdam lijkt het spoor bijster, constateert Roelof Bouwman.

Iedereen verlangt weleens terug naar een prachtige tijd die voorbij is. Toch hoor je mensen zelden nostalgisch praten over het Amsterdam van de jaren tachtig. Geen wonder: onze hoofdstad verkeerde destijds in een deplorabele staat.

Er verbleven circa twintigduizend krakers, veelal drop-outs uit de provincie, geplaagd door psychische of verslavingsproblemen. Op 30 april 1980, tijdens de inhuldiging van koningin Beatrix, zorgden ze voor de grootste geweldsorgie die Nederland sinds de oorlogsjaren had meegemaakt.

Ook PvdA-burgemeester Ed van Thijn was niet veilig voor het kraaktuig. In 1984, bij een bezoek aan de Staatsliedenbuurt, werd hij in het nauw gedreven, bespuugd en de wijk uitgejaagd.

Zelfs in de Utrechtsestraat en op de Herengracht liepen prostituees

De Zeedijk, de smalle straat tussen de Prins Hendrikkade en de Nieuwmarkt, stond in de jaren tachtig bekend als het voorportaal van de hel. Heroïne, geweld en verval voerden er de boventoon. Ook elders in de binnenstad was het op veel plaatsen niet pluis. Zelfs in de Utrechtsestraat en op de Herengracht liepen ’s avonds en ’s nachts prostituees. Vaak verslaafd en lang niet altijd meerderjarig.

Amsterdamse tram- en metropassagiers met een geldig vervoerbewijs waren in de jaren tachtig een curiositeit. De conducteur was afgeschaft en de gele stempelautomaten waar reizigers vrijwillig hun strippenkaart in konden steken, werden weinig gebruikt – als ze niet al defect waren.

Ook in sportief opzicht ging er van alles mis, met Ajax en de Spelen

In het afgetakelde stadion De Meer speelde Ajax zijn thuiswedstrijden. De club beleefde donkere tijden. Zwartgeldaffaires zetten de toon, en hoewel in 1987 de Europacup II werd gewonnen, bereikte het aantal toeschouwers in het daaropvolgende seizoen een historisch dieptepunt: gemiddeld 10.830 per wedstrijd.

Op sportief vlak ging er wel meer mis. Een poging om de Olympische Zomerspelen van 1992 binnen te halen, liep uit of een fiasco: slechts vijf van de 85 leden van het IOC stemden in 1987 op Amsterdam. Al na de eerste stemronde waren de kansen verkeken.

Jaarlijks vertrokken duizenden ‘gewone’ Amsterdammers, vooral gezinnen met jonge kinderen, naar omliggende gemeenten als Purmerend, Hoorn, Alkmaar, Lelystad en Almere. Van de 872.000 inwoners die de hoofdstad in 1960 telde, waren er in 1985 nog 675.000 over.

Wat een verschil met het Amsterdam van nu. Van de ooit zo machtige kraakbeweging is vrijwel niets meer over. De Zeedijk is een vrolijke uitgaansstraat. Bijna iedereen betaalt weer voor een ritje met de tram of de metro. Ajax heeft zich ontwikkeld tot een sportief succesbedrijf. Heel Nederland lijkt in Amsterdam te willen wonen. De zestig duurste wijken van het land liggen allemaal in de hoofdstad.

Nu het beter gaat, is links aan het klagen geslagen

Toch lijken vooral linkse Amsterdammers het moeilijk te hebben met hun herboren stad. In de jaren tachtig reageerden ze vaak boos als er over Amsterdam werd geklaagd. Krakers, zo heette het dan, droegen bij aan het oplossen van de woningnood, dealers en junks mochten vooral niet worden ‘gecriminaliseerd’ en wie pleitte voor kaartcontrole in het openbaar vervoer, begreep niet dat Amsterdam ‘een ontspannen stad’ was.

Nu het Amsterdam veel beter gaat, is links zélf aan het klagen geslagen. Burgemeester Femke Halsema gaat voorop. Vorige week liet ze – niet voor het eerst – weten dat ze zich zorgen maakt over de ‘leefbaarheid’ in de stad. ‘We moeten veranderen,’ zei ze in een interview met Het Parool. ‘We krijgen problemen als de toeristen in groten getale terugkeren. Ik moet de eerste Amsterdammer die het de laatste jaren niet te druk vond, nog tegenkomen.’

Wat je niet mocht zeggen over krakers en junks, mag wel over toeristen

Het is een beetje een rare vertoning. Allerlei dingen die je vroeger van progressieve Amsterdammers niet mocht zeggen over krakers, junks en dealers, mogen nu — nota bene door een GroenLinkse burgemeester — wel worden gezegd over toeristen. Het zijn er te veel. Ze domineren het straatbeeld. Ze zorgen voor overlast. Ze moeten worden ‘teruggedrongen’.

Het lijkt wel of links Amsterdam beter uit de voeten kon met de verloederde krimpgemeente van vier decennia geleden dan met de populaire hoofdstad van nu. Toen werden problemen steevast gedoogd, nu worden successen voortdurend geproblematiseerd.

Zou de ‘leefbaarheid’ die Halsema zo hoog in haar vaandel zegt te hebben, ook een rol hebben gespeeld bij haar zonderlinge optreden rond de demonstratie van Tweede Pinksterdag op de Dam?