Nederlanders kopen steeds minder boeken, de meeste auteurs verdienen nog hooguit een grijpstuiver en onder scholieren holt de leesvaardigheid achteruit. Nooit eerder was er in de Boekenweek zo weinig reden voor feestgedruis, schrijft Roelof Bouwman.
Met het traditionele boekenbal begint vrijdag de 85ste editie van de Boekenweek. Het is het jaarlijkse feestje van de boekenbranche en dat is alle betrokkenen natuurlijk van harte gegund. Maar het is ook een feestje dat elk jaar meer macaber wordt. Want in de boekenwereld valt goed beschouwd helemaal niets te vieren.
Vorig jaar 20 procent minder boeken verkocht dan in 2008
Roelof Bouwman is historicus en journalist. Hij schrijft wekelijks over politiek, geschiedenis en media.
Onlangs maakte de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) bekend dat er vorig jaar 40 miljoen boeken zijn verkocht, e-books inbegrepen. Dat is bijna 4 procent minder dan in 2018 en 20 procent minder dan in 2008. Toen telde Nederland 1 miljoen minder inwoners dan nu, maar gingen er nog 50 miljoen boeken over de toonbank.
Deprimerende cijfers, waaraan nog kan worden toegevoegd dat volgens voorlopige berekeningen van de Stichting Leenrecht ook het aantal uitleningen in openbare bibliotheken in 2019 daalde: met 5 procent naar 56 miljoen.
Het gaat financieel beroerd met de auteurs van boeken
Hoe gaat het met de auteurs die al die boeken schrijven? Ronduit beroerd, zo bleek vorig jaar uit een onderzoeksrapport van KVB Boekwerk, een kennisplatform voor de boekensector. Slechts 55 Nederlandse auteurs – literair of anderszins – verdienen een modaal inkomen (bruto 37.000 euro) met de royalty’s op hun verkochte boeken. Nog eens 60 schrijvers zitten met hun royalty’s tussen het minimumloon (19.200 euro) en modaal in.
Uit het komende nummer van Elsevier Weekblad: Handjevol dappere zelfstandige boekwinkels houdt stand
Dagblad Trouw vatte de uitkomsten van het rapport mooi samen: ‘De overgrote meerderheid van de duizenden mensen die per jaar een boek uitbrengen, houdt aan die noeste arbeid hooguit een grijpstuiver over, of zelfs geen cent. Veruit de meesten hebben een bijbaan nodig. De letteren dreigen een hobby te worden.’
Ook voorzitter Maria Vlaar van de Auteursbond liet waarschuwende geluiden horen. ‘In de jaren tachtig en negentig hadden schrijvers het veel beter. De oplages en de royalty’s waren toen een stuk hoger, net als de leenrechten die je van bibliotheken kreeg. Schrijvers vormen de bron van de boekenmarkt. Als zij opdrogen, zal alles om hen heen ook verdwijnen.’
Waarschijnlijk zet de krimp versneld door: jonge lezers laten het afweten
Bestaat de kans dat de boekenmarkt zich de komende jaren gaat stabiliseren? Nee, het is zelfs waarschijnlijker dat de krimp versneld doorzet. Cruciaal voor de toekomst zijn jonge lezers, maar juist zij laten het afweten. De verkoop van kinderboeken daalde in 2019 het sterkst: met 10 procent.
Daarbij komt dat het leesniveau onder middelbare scholieren achteruit holt. Volgens het internationale onderzoek PISA, waarin leerresultaten in 79 landen met elkaar zijn vergeleken, leest bijna een kwart van de Nederlandse tieners niet goed genoeg om teksten echt te kunnen begrijpen. In 2015 was dat nog 18 procent.
Voor het eerst scoort Nederland slechter dan veel andere ontwikkelde landen op leesvaardigheid. In 3 jaar tijd daalden we 11 plaatsen op de internationale ranglijst. De helft van de 15-jarigen vindt lezen tijdverspilling. Een deel dreigt laaggeletterd te worden. #Nieuwsuur pic.twitter.com/0KOPFbSKDb
— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) February 15, 2020
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Van alle onderzochte landen scoren Nederlandse scholieren ook nog eens het laagst op leesplezier. Zo’n 60 procent leest alleen als het moet of om informatie op te zoeken, en bijna de helft vindt lezen tijdverspilling. Voor slechts één op de vijf vijftienjarigen is lezen een van de favoriete hobby’s.
Lees ook deze column van Geerten Waling: Poortwachters correcte boeken raken uit zicht
Nederland is — met dank aan vijftig jaar onderwijsvernieuwingen — stapje voor stapje op weg een land te worden waar laaggeletterdheid de norm is. Wie denkt dat de boekenbranche het ergste achter de rug heeft en dat bestsellerlijsten vol Zeven zussen van tijdelijke aard zijn, zal bedrogen uitkomen. We ain’t seen nothing yet.