The Crown maakt het jaar voor Britse vorstin nog vreselijker

Met de ruzie tussen prins Harry en prins William en het seksschandaal rond prins Andrew pakken donkere wolken zich samen boven het Britse koningshuis. Speculaties in de hitserie The Crown over overspel van koningin Elizabeth maken het rampjaar voor de vorstin compleet, schrijft Gerry van der List.

Alleen John Lithgow keert terug. De Amerikaanse acteur die vorig jaar – niet bijzonder gedenkwaardig – gestalte gaf aan de temperamentvolle premier Winston Churchill, duikt ook op in het langverwachte derde seizoen van The Crown. Maar hij blaast al snel de laatste adem uit en dan moet de kijker van de bejubelde Netflix-serie het doen met een geheel nieuwe cast.

Dat is even wennen. Door toedoen van Matt Smith bezat prins Philip een zeker charisma, maar Tobias Menzies oogt in dezelfde rol nu vooral suf. Zijn vrouw heeft een nog sterkere transformatie ondergaan. Eerst werd koningin Elizabeth II gespeeld door de stralende Claire Foy, nu door Olivia Colman die allesbehalve een aantrekkelijke verschijning mag worden genoemd en een irritante stem heeft. Het mooie eendje verandert zomaar in een lelijke zwaan. Colman, Oscar-winnares van dit jaar, is al uitbundig geprezen voor haar vertolking, maar doet weinig anders dan met een zuur, uitgestreken gezicht rondlopen.

The Crown is een combinatie van feiten en verzinsels

Boeiender zijn andere personages. Formidabel is Josh O’Connor als de timide, tragische, met zijn lotsbestemming en kille moeder worstelende prins Charles. En ravissant oogt Helena Bonham Carter als zijn tante Margaret, die evenmin een harmonieuze relatie met koningin Elizabeth onderhoudt. Ze probeert uit de schaduw van haar zus te stappen, onder meer door de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson (LBJ) te verleiden het Verenigd Koninkrijk financieel uit de brand te helpen. Ze weet de volkse Amerikaanse president voor zich in te nemen met een dinerdans, onprotocollaire uitbundigheid en schunnige limericks.

Hier belanden we bij een heikel punt. The Crown is faction, een combinatie van feiten en fictie. De belangrijke gebeurtenissen uit het majestueuze drama zijn historische gegevens. Bij de weergave van wat zich achter de schermen afspeelde, lieten de makers evenwel hun verbeelding de vrije loop. Zo heeft Margaret inderdaad met LBJ gedanst tijdens een hartelijke ontmoeting in het Witte Huis, maar van verleidingskunsten en limerickwedstrijden hebben journalisten en historici niet gerept.

De indruk wordt gewekt dat Elizabeth een affaire had

Het ligt voor de hand dat scenaristen een voorkeur hebben voor smeuïg vermaak als ze aan het fantaseren slaan. Zo ging de zesdelige Nederlandse serie De troon in 2010 vooral over de machtsspelletjes, menselijke tekortkomingen en seksuele escapades van koning Willem I, II en III. En twee jaar later zagen we in de VPRO-productie Beatrix. Oranje onder vuur hoe premier Ruud Lubbers liefdevol de schouders van de vorstin masseert.

The Crown wekt ook de indruk dat vorstinnen op amoureus vlak soms verder kijken dan de huwelijkssponde. Elizabeth leeft zowaar een beetje op in het gezelschap van Lord Porchester, met wie ze duidelijk niet alleen een liefde voor renpaarden deelt. Maar bewijzen voor een buitenechtelijke affaire zijn er helemaal niet. De vroegere perschef van de Koningin heeft dan ook verontwaardigd gesproken van schandalige speculaties en verklaard dat zij wel de laatste vrouw op aarde is die haar echtgenoot zou bedriegen.

Voor de 93-jarige vorstin moet het een ontluisterende vertoning zijn. Zij beleeft, met strubbelingen tussen haar kleinzoons en een met seksschandalen in verband gebrachte zoon, opnieuw een annus horribilis, zoals zij het voor haar dramatische 1992 noemde. The Crown, waaruit zij als een ontrouw ijskonijn en hardvochtige moeder naar voren komt, maakt het jaar voor Elizabeth alleen nog maar vreselijker.