De nieuwe Wet op de Inlichtingen en Veiligheidsdiensten is door privacy-activisten omgedoopt tot Sleepwet en dat houdt natuurlijk al een negatief oordeel in. Want wie wil er nu dat geheime diensten ‘massaal gegevens onderscheppen van onschuldige Nederlanders’?
Vanuit die logica en vooral met hulp van tv-cabaretier Arjen Lubach, ondertekenden inmiddels 407.582 burgers de aanvraag voor een referendum om de wet te verwerpen.
Glasvezelkabels
Inlichtingenchefs zoals Rob Bertholee van de AIVD zijn daar niet blij mee. Zijn dienst is verwikkeld in een soort wedloop met terroristen en buitenlandse computerhackers en moet gebruikmaken van de nieuwste technieken. De oude wet op de inlichtingen en veiligheidsdiensten is nog van voor de glasvezeltechnologie en beperkt het snuffelen in ‘kabelgebonden communicatie’. Aangezien veel internetverbindingen tegenwoordig via glasvezelkabels gaan, wil de geheime dienst daar bij kunnen.
Volgens onze columnisten
Gerry van der List: ‘Referendum over de sleepwet: een democratisch feestje’
Tot nu toe mag de dienst telkens op een apparaat van een suspect persoon een tap plaatsen. Ook dat is achterhaald, want zo iemand gebruikt voortdurend een stelsel van mobieltjes, laptops en iPads.
Drie jaar lang bewaren
Meest omstreden in de nieuwe wet is de ‘bulkinterceptie’. De inlichtingendiensten mogen bijvoorbeeld alle communicatie op de glasvezelkabel vanuit een straat of zelfs een buurt scannen op bepaalde zoekwoorden. Of de communicatie tussen Nederland en een bepaalde provincie in Irak analyseren. Daarbij gaat het dan vooral om ‘metadata’: niet om gesprekken en berichten zelf, maar om wie met wie contact houdt. Zulke gegevens mogen drie jaar lang bewaard worden.
Tegenstanders van dit ‘sleepnet’ zeggen dat Nederland hierdoor afkoerst op ‘een online surveillancestaat’. Maar dat is een karikatuur. Bertholee roept al sinds mei vorig jaar dat zijn dienst absoluut geen tijd heeft voor en geïnteresseerd is in het besnuffelen van miljoenen burgers.
Harde garanties?
Kernvraag is natuurlijk of een geheime dienst met de bevoegdheden uit de nieuwe wet een terroristisch complot als in de Brusselse wijk Molenbeek tijdig kan ontmaskeren om de aanslagen in maart 2016 te voorkomen of op zijn minst de daders snel te pakken.
Als op die vraag een onversneden ja volgt, zal de overgrote meerderheid van ‘gewone burgers’ een theoretische aantasting van hun privacy voor lief nemen. Maar inlichtingenchefs geven natuurlijk nooit harde garanties.
Moet je een man als Bertholee dan maar op zijn blauwe ogen vertrouwen? Nou nee, de inlichtingenchefs mogen alleen met toestemming van hun minister telefoon- en computertaps plaatsen. Soms geeft de minister al vooraf mandaat aan ondergeschikten en komt goedkeuring achteraf.
Onjuiste insinuatie
De nieuwe wet plaatst de inlichtingendiensten overigens wel onder scherper toezicht van een toetsingscommissie van oud-rechters en experts. Uit de jaarverslagen van deze commissie blijkt dat dit toezicht geen wassen neus is.
Al met al is die lekkere term Sleepwet een onjuiste insinuatie. Komt er inderdaad een referendum over, dan gaat het meer over het vertrouwen in de geheime dienst dan over het schrikbeeld van een Big Brother.
Vanuit Irak en Syrië staan tientallen jihadisten klaar om terug te keren naar Nederland. AIVD en MIVD hebben die nieuwe wet keihard nodig. Zonder de herziene wet veroordeel je de diensten tot een knipselmapbrigade.