Historicus Geerten Waling reist deze zomer voor elsevier.nl door de Verenigde Staten, op zoek naar de ziel van de Amerikaanse democratie. Ditmaal gaat hij langs twee oorden waar het verhaal over de geboorte van de Amerikaanse staat nog altijd springlevend is: Mount Vernon en Monticello.
‘Democratische instellingen verschaffen de mensen in het algemeen een hoge dunk van hun vaderland en van zichzelf.’
– Alexis de Tocqueville, Over de democratie in Amerika (1835-1840)
En toen begon het te sneeuwen. Buiten was het dik in de 30 graden, hete dampen stegen op vanaf de plantagevelden rondom Mount Vernon, het landhuis van George Washington. In het naastgelegen museum speelde zich de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog voor ons af. De tribune bonkte en schudde zodat wij, het publiek, de kanonschoten in ons lijf voelden trillen. Met sensationele special effects trok de beslissende slag bij Trenton (december 1776) over het witte doek.
Een bezoek aan het huis van George Washington
De ruim bemeten villa ligt op een heuvel met uitzicht over de monding van de Potomac, even stroomopwaarts ligt de stad Washington. In de verschillende kamers schuifel ik langs de ‘historical interpreters’ van dienst, die vol enthousiasme vertellen over het landhuis, zijn bewoners en over de enslaved persons die er leefden en werkten.
Terwijl ik door Washingtons salon loop, moet ik denken aan Gijsbert Karel van Hogendorp, de auteur van de eerste Nederlandse Grondwet (1814) die in 1783 door Amerika reisde en op audiëntie kwam bij de autoritaire generaal. In deze zelfde salon moet de Hollander toen zijn beziggehouden door de vrouw en kinderen des huizes; gastheer George had zich met zijn stafkaarten opgesloten in zijn werkkamer. De enige glimp die de bedremmelde Van Hogendorp van de levende legende opving, was tijdens het (overigens zwijgzaam genuttigde) diner.
Monticello is een bewijs van goede smaak van openbare gebouwen
Een paar dagen eerder bezocht ik een vergelijkbare plaats van herinnering: Monticello, waar Thomas Jefferson woonde, de belangrijkste auteur van de Declaration of Independence (1776) en latere president (1801-1809). (Met hem heeft Van Hogendorp destijds wél een vriendschappelijke band opgebouwd.)
Ook Monticello is een Amerikaans bedevaartsoord. Jefferson ontwierp zijn plantagehuis eigenhandig, naar de architectonische inzichten van de renaissancearchitect Palladio. Ook de schitterende gebouwen van de University of Virginia in het nabijgelegen Charlottesville zijn van Jeffersons hand, evenals het parlementsgebouw van Virginia in Richmond. Goed ontworpen openbare gebouwen waren immers, zo meende Jefferson, het bewijs van ‘national good taste’. (Ik durf er niet bij stil te staan wat dit zegt over Nederland met haar vele afzichtelijke overheidsgebouwen.)
Het verhaal van de geboorte van de Amerikaanse staat is springlevend
Wat de bezoeker leert op historische plekken als Mount Vernon en Monticello is, behalve natuurlijk dat de slavernij heel, heel, heel erg was, dat de staatkundige geschiedenis van dit land geen verleden tijd is. De ruim twee eeuwen sinds de uitvinding – beter gezegd: het ontwerp – van dit land, worden moeiteloos overbrugd door levende geschiedenis in de vorm van een solide oorsprongsverhaal, een aantrekkelijke en inclusieve ideologie, én sneeuw die op bezoekers wordt uitgestort om dit alles voelbaar te maken.
En het blijft niet bij musea en bedevaartsoorden: ook in de populaire cultuur is het verhaal springlevend. Zo is de meest succesvolle musical van dit moment de Broadwayproductie Hamilton – over het leven van de meest onderschatte (maar dan ook de meest hooghartige) founding father Alexander Hamilton. Deze eigentijdse voorstelling is tot volgende zomer uitverkocht – en via het internet luistert een groot publiek al naar de aanstekelijke liedjes.
Lees meer van Geerten Waling: Bezinning op bestelling in The Hope Church in Virginia
Waarom horen we in Nederland niet over onze democratische geschiedenis?
Zo moeilijk hoeft het dus niet te zijn: geschiedenis verpakken in een actuele en verbindende boodschap. Waarom lukt dat in Nederland niet? Het is nu tien jaar geleden dat in Nederland het initiatief voor een ‘Nationaal Historisch Museum’ strandde. Politici en bestuurders wilden alles vertellen, maar hadden in feite niets te melden.
Eén reisje naar Amerika had hen op het idee kunnen brengen om simpelweg terug te grijpen op het Nederlandse oorsprongsverhaal: de revolutie van 1579-1581. Met een museum over de Geboortepapieren van Nederland bijvoorbeeld, die – nou, dát is toevallig! – twee eeuwen later als inspiratie dienden voor diezelfde Washington, Jefferson en Hamilton. Maar wellicht zijn onze democratische instellingen daarvoor niet zelfbewust genoeg.