Na de mededeling van Lodewijk Asscher dat hij geen lijsttrekker voor de Partij van de Arbeid zal zijn bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart moet de partij in noodtempo een alternatief vinden. Roderik van Grieken denkt dat bij die keuze één vraag centraal moet staan: met wie maakt de partij de beste kans om een klinkend verkiezingsresultaat te boeken? Het antwoord is simpel: Ahmed Aboutaleb.
Hoe ligt het speelveld erbij? Op links heeft nog geen enkele lijsttrekker ook maar het begin van een vuist kunnen maken richting premier Mark Rutte (VVD). Lodewijk Asscher (PvdA), Lilian Marijnissen (SP) noch Jesse Klaver (GroenLinks) is het de afgelopen maanden gelukt om te stijgen in de peilingen. En dat gaat Klaver en Marijnissen ook niet meer lukken. Het is moeilijk voor te stellen dat de kiezer de komende weken een van hen opeens gaat zien als het logische linkse alternatief voor Rutte. De premier staat op dit moment op eenzame hoogte in de peilingen. Hij profiteert maximaal van zijn leiderschap en zichtbaarheid tijdens de coronacrisis.
Roderik van Grieken (1972) volgt als oprichter en directeur van het Nederlands Debat Instituut de politiek op de voet. In samenwerking met de Universiteit Leiden reikt hij elk jaar tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen de Debatprijs uit.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.
Maar Rutte gaat de komende dagen, linksom of rechtsom, een enorme kras oplopen. Sinds Asscher zich heeft teruggetrokken als lijsttrekker is de druk op het kabinet maximaal opgevoerd om zelf ook de handdoek in de ring te gooien. Nu het kabinet is gevallen, schaadt dat het imago van Rutte. Het is hem niet gelukt de club bij elkaar te houden. Het beeld van de man die overal mee wegkomt, ‘Teflon Mark’, gaat zich een keer tegen hem keren. Feitelijk ligt er op links een unieke kans voor een potentiële premier om het strijdperk te betreden.
De alternatieven
Twee namen die op dit moment worden genoemd als nieuwe lijsttrekker voor de sociaal-democraten zijn Khadija Arib en Lilianne Ploumen. Logisch en terecht, wat mij betreft. Beiden hebben veel politieke ervaring en ze zijn allebei bekende PvdA-gezichten. Zij kunnen dus zo de electorale ring instappen. Wat daarbij ook wordt genoemd, is dat ze vrouw zijn. Ik vraag mij in dit geval af of dat electorale meerwaarde heeft. Er staan al diverse vrouwen als lijsttrekker genoteerd, dus onderscheidend is het niet meer. En als we kijken naar de peilingen van D66 sinds Sigrid Kaag lijsttrekker is, lijkt het erop dat de kiezer weinig waarde hecht aan een vrouwelijk alternatief voor Rutte. Daarnaast duurt de verkiezingscampagne voor hen te kort om zich goed te kunnen profileren als een natuurlijke leider op links die het stokje van Rutte kan overnemen.
Waarom Aboutaleb?
Ahmed Aboutaleb heeft net als Ploumen en Arib de politieke ervaring die nodig is om op het allerlaatste moment Asscher te kunnen vervangen als lijsttrekker. Hij heeft ervaring als wethouder, staatssecretaris en burgemeester. En net als de andere kandidaten is hij een bekend PvdA-merk. Maar hij brengt een aantal extra troeven mee die hem tot de beste uitdager van Mark Rutte maken.
Lees ook deze column van Geerten Waling over Ahmed Aboutaleb: de tragiek van een goede integratie
Op de eerste plaats heeft hij veel gezag als leider. Vriend en vijand zijn het erover eens dat hij een uitstekende burgemeester van Rotterdam is. Hij verbindt, maar is er tegelijkertijd niet vies van om af en toe zijn nek uit te steken. Onder meer door stevig uit te halen naar moslimextremisten. En tijdens de coronacrisis heeft Aboutaleb het kabinet in de afgelopen maanden een aantal keren aangespoord andere keuzes te maken. Rustig, vriendelijk, maar met een duidelijke boodschap.
Daarnaast heeft Aboutaleb het voordeel dat hij, ondanks zijn bekendheid en ervaring, in de campagne als verfrissende nieuwe wind kan worden gepresenteerd. Denk bijvoorbeeld terug aan Job Cohen die in 2010 Wouter Bos als PvdA-lijsttrekker verving. Het scheelde heel weinig of Cohen was, in plaats van Rutte, premier geworden; al opereerde hij zwak tijdens de verkiezingscampagne. Ook Aboutaleb kan worden gepresenteerd als een kersverse verlosser op links die het leiderschap aan die kant van het politieke spectrum in één keer naar zich toe kan trekken.
Ideale uitdager van Rutte
Maar Aboutaleb is vooral een ideale uitdager van Rutte. Bijvoorbeeld doordat hij politiek schone handen heeft. Hij kan vrijuit geloofwaardig kritiek leveren op tien jaar Rutte als minister-president zonder dat hij zichzelf hoeft te verdedigen voor zijn eigen keuzes de afgelopen jaren. In tegenstelling tot vrijwel alle andere lijsttrekkers.
Lees ook dit ingezonden stuk van Roderik van Grieken
‘The great communicator’. De unieke spreekstijl van Mark Rutte
Maar ook als spreker is Aboutaleb een geduchte tegenstander van de premier. Rutte staat bekend als een enthousiaste en enigszins bevlogen spreker die probeert zijn publiek op sleeptouw te nemen. Terwijl Aboutaleb juist bedachtzaamheid, rust en natuurlijk gezag uitstraalt. Ideaal tijdens deze coronacrisis, waarin de kiezer vooral stevig en betrouwbaar leiderschap zoekt. En het is die degelijkheid die een gevaarlijk wapen vormt ten opzichte van Rutte die, ondanks alle lof die hem op dit moment wordt toegezwaaid, ook een imago van een politieke Houdini heeft ontwikkeld. Iemand die overal tussendoor glipt en met kunst en vliegwerk de boel bij elkaar houdt.
Het kan dan ook bijna niet anders dan dat Aboutaleb de komende uren en dagen dezelfde druk vanuit de partij gaat ondervinden als CDA-minister Wopke Hoekstra een maand geleden. De partij heeft je nodig!
Roderik van Grieken is directeur en oprichter van het Nederlands Debat Instituut.