De migratie-geleerde Leo Lucassen spreekt: ‘7 oktober’ was geen pogrom, want dat is een ‘moordzuchtige rituele dans’. Historicus Henri Beunders reageert.
Ik had me al lang geleden voorgenomen niet te zullen reageren op de drogredeneringen van sommige opinie-schrijvers. Eén van hen heet Leo Lucassen. Hij is hoogleraar inzake migratiekunde in Leiden. Maar hij wordt steevast aangeduid als directeur, van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Dat zetelt in Amsterdam van waaruit in de oorlog de meeste Joden zijn weggevoerd.
Leo Lucassen is voor grenzeloze migratie
Lucassen is voor grenzeloze migratie. Whatever it takes. Is het niet om menselijke redenen, dan wel om internationale verdragen, of ‘omdat de arbeidsmarkt daarom vraagt’. En hier wringt hem de schoen. Elk argument is goed, als de directeur migratie het kan gebruiken. Het is zijn handel. Dus – vergeef me – ik moet nu wel reageren.
In Trouw van 7 november – toen overal werd herdacht dat een maand eerder 1.400 Joden door Hamas-strijders werden afgeslacht – schrijft Lucassen dat deze slachting ten onrechte een pogrom wordt genoemd. Een pogrom is, net als een lynchpartij, een niet-georganiseerde ‘moordzuchtige rituele dans’. 7 Oktober was dus een ‘klassieke terroristische aanslag’, voortkomend uit de ‘structurele ongelijkheid’ tussen Israël en de Palestijnen. De impliciete conclusie was, om Gerard Reve’s gedicht De blijde boodschap (1973) aan te halen: ‘cortomo: nix aan de handa’.
Media gingen ook al de mist in bij onzin-boek over Anne Frank
Dus ook niks over de Kristallnacht op 9 november 1938, vandaag 85 jaar geleden, die alom een pogrom wordt genoemd, en waarmee de helletocht naar Auschwitz in een sneller tempo werd ingezet. Duitsland wordt helemaal niet genoemd, dat ligt blijkbaar toch gevoelig, zeker na de ‘primeur’ van diverse media vorig jaar over het boek Het verraad van Anne Frank. Het werd door iedere deskundige afgebrand als onzin. De media hadden zich contractueel verplicht de voorpublicatie voor publicatie niet – hier een paraaf aub – door deskundigen te laten checken. De hoofdredacties krijgen er nu nog het schaamrood van op de kaken.
De visie, of utopie, van Lucassen is dat iedere wereldburger het recht heeft elders een beter leven te zoeken. En dat we onze wereld zó mooi moeten maken dat iedereen zich blij en betrokken voelt, en dus geen aandrang voelt tot extreme daden als terreur over te gaan. Migratie is van alle tijden, al die pogroms als ongeorganiseerde bloederige ‘rituele dans’ ook, zo luidt de boodschap. Hier begint de eerste alarmbel te rinkelen.
Kristallnacht was pogrom, daaraan twijfelt niemand
Er is immers geen verstandig historicus die hieraan twijfelt: de Kristallnacht was wél georganiseerd, door de nazitop. De eerste daders waren leden van de SA en SS die op bevel, in burgerkledij, de winkels en synagogen van Joden begonnen te vernielen, en de bevolking op te hitsen mee te doen. Zogenaamd als wraak op een aanslag door een Poolse Jood op een onbekende Duitse diplomaat op 7 november. Deze aanslag zou het nieuwste bewijs zijn in Goebbels samenzweringstheorie dat het internationale ‘wereldjodendom’ het nationaal-socialistische Duitsland wilde vernietigen.
Pogrom is een Russisch woord. Uit dezelfde tsaristische tijd stamt de samenzweringstraditie. De communisten zetten die naar hartenlust voort. Men ging lijden aan conspirativitis, niet van vervolgingswaan te onderscheiden. Het communisme was, net als de Inquisitie, de fundamentalistische islam, de Jehova’s of het orthodoxe freudianisme – en nu bijna alle vormen van wappie-geloof – een ‘gesloten systeem’: je hoort erbij of je hoort er niet bij, en dan ben je de vijand. Die moet overtuigd worden, of uitgeschakeld. Alles wordt voorgesteld als goed versus kwaad.
Willekeurige polarisaties
Bij het lezen van woordkunstenaars als Lucassen moet ik altijd denken aan de Hongaars-Britse schrijver Arthur Koestler, bekend van de klassieker Nacht in de middag (1940) over de showprocessen onder Stalin. Koestler was zelf communist, zag daarna zijn domheid in, en schreef zijn herinneringen op in Een pijl in de ruimte. Eén van de belangrijkste verdraaiingsmethoden van het communistische denken noemde hij die van de ‘willekeurige polarisaties’. Dat lijkt een moeilijk begrip, maar is in onze discussies over Gaza, en ook over het klimaat, alledaagse praktijk. Hij geeft dit voorbeeld.
‘Er zijn twee categorieën. A: de goeden, die reizen met de trein; en B: de slechten, die reizen door de lucht. Met een beetje casuïstiek kun je dan bewijzen dat mensen die per schip reizen A: goed zijn omdat ze niet vliegen. En B: slecht zijn omdat ze niet over rails reizen. De gelovige kan dus alles bewijzen wat hij gelooft, en gelooft alles wat hij kan bewijzen.’ Dan geeft hij een portret van dit soort gelovigen die lijden aan een ‘schizofrene geest’, die ik hier graag citeer:
‘Hij produceert een haarklovend soort scherpzinnigheid die geen bescherming biedt tegen het begaan van de grofste domheden. Mensen met deze geestesgesteldheid worden bijzonder vaak onder de intelligentsia gevonden. Ik noem ze graag de “knappe imbecielen”, een term die ik niet beledigend acht omdat ik er zelf een van ben geweest.’
Koestler herlezen in deze tijden van oorlog en gekte kan ik iedereen aanbevelen. Er zijn minstens twee verschillen met een wetenschapper als Lucassen. Arthur Koestler (1905-1983) schrijft geweldig en is, als spijtoptant én oprecht schrijver, bereid zichzelf genadeloos op de operatietafel te leggen om zich psychisch te ontleden. ‘Sinds mijn kinderjaren schijn ik in een toestand van chronische verontwaardiging te hebben geleefd. Toen deze toestand een hoogtepunt bereikte, sloot ik mij aan bij de communistische partij.’ Daar zag hij, vanaf 1930, hoe zijn nieuwe kameraden psychisch in elkaar zaten. Ze leden aan een ‘neurotische aanleg’. Ze werden gedreven door hun eigen moeilijke geestelijke positie. Die bevatte meestal een sterk element van teleurstelling, angst of schuld.
7 oktober is niet te ‘begrijpen’ vanuit ‘ongelijkheid’, maar enkel als pogrom
En niet te vergeten, zoals bij Koestler zelf ook, eenzaamheid. Eenzame mensen met een groot en gekwetst ego zoeken de rol van apostel van het Goddelijke. In de hoop dat zij, zelfs als toortsdrager op de onderste trede van de machtspiramide, toch ook een beetje in het stralenlicht staan.
Leo Lucassen wil 7 oktober ‘begrijpen’ vanuit de ‘structurele ongelijkheid in de verhouding tussen Israël en de Palestijnen’. Ik ben benieuwd hoe hij 9 november 1938 wil ‘begrijpen’. Want je hoeft geen psychiater te zijn om te weten dat het onderwerp waarover de patiënt koste wat het kost wil blijven zwijgen de kern van het probleem is.