Niet BBB zal zorgen voor politieke instabiliteit, maar de coalitiepartijen

De mokerslag die Caroline van der Plas woensdag 15 maart uitdeelde, zal de komende weken nadreunen. Er zullen gevolgen zijn voor de verhoudingen in het kabinet en de coalitie, schrijft Arendo Joustra. De afloop valt niet te voorspellen.

De politieke gevolgen van de overwinning van BBB bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten kunnen wel eens groter zijn dan de formele gevolgen. Formeel behoudt BBB gewoon één zetel in de Tweede Kamer, bezet door partijleider Caroline van der Plas. En BBB mag dan een historische overwinning hebben geboekt – nooit eerder werd een partij de grootste in alle provincies – ze heeft nergens de absolute meerderheid. BBB zal dus ouderwets moeten samenwerken en compromissen moeten sluiten met andere partijen.

Dit alles doet niets af aan de enorme prestatie die de BoerBurgerBeweging – een benaming die BBB niet meer gebruikt – heeft geleverd. De partij is niet alleen in alle provincies de grootste, maar straks ook in de Eerste Kamer, die op 30 mei door de leden van de Provinciale Staten wordt gekozen.

Procentueel scoorde BBB beter dan de partij van Pim Fortuyn in 2002, al ging het toen om landelijke verkiezingen en was de opkomst groter. Net als toen illustreert de snelle opkomst van BBB de openheid van de Nederlandse democratie, waar je als nieuwkomer binnen de kortste keren kunt doordringen tot in de corridors van de macht. Daar heb je geen staatsrechtelijke hervormingen van staatscommissies voor nodig.

Dreiging van instabiliteit hangt niet rond de winnaars

Al snel zijn er analisten die groeipijnen en gedoe voorspellen, zoals eerder bij de Lijst Pim Fortuyn en Forum voor Democratie. Al is het grote verschil natuurlijk dat de LPF door de moord op Fortuyn werd onthoofd en bij Forum niet zozeer de partij implodeerde, maar de leiding.

Ja, er zal mogelijk gedoe zijn, zoals er ook vaak gedoe is bij ‘gevestigde’ partijen. Maar zolang Van der Plas partijleider is, dreigt zo’n LPF/Forum-scenario niet snel bij BBB. Bovendien spiegelen mensen in organisaties, ook in politieke partijen, zich veelal aan de leider. Alle kans dat BBB’ers op bestuurlijke posten straks de vrij nuchtere ik-laat-me-niet-gek-maken-houding van Van der Plas overnemen, of daarop worden uitgekozen. Zie de BBB-kandidaat voor het fractievoorzitterschap in de Eerste Kamer, Ilona Lagas.

De dreiging van politieke instabiliteit hangt dan ook niet rond de winnaar van 15 maart, maar rond de verliezers. Hoe gaat de achterban van de regeringspartijen om met de afranseling die ze hebben gekregen? Willen ze bij het CDA bijvoorbeeld niet alleen een leiderschapswissel, maar vinden ze ook dat hun partij zich harder moet opstellen in de ministerraad en eventueel zelfs moet breken met de andere coalitiepartijen?