MH17-uitspraak laat zien waarom de aandacht voor Oekraïne niet mag verslappen

De feiten: mensenrechtenhof veroordeelt Rusland voor neerhalen MH17 en oorlogsmisdrijven in Oekraïne

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft Rusland unaniem veroordeeld voor het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysia Airlines boven Oekraïne op 17 juli 2014. Rusland heeft het fundamentele recht op leven geschonden.

Daarnaast is Rusland veroordeeld voor een reeks misdrijven, waaronder marteling en dwangarbeid, in de bezette delen van Oekraïne. De zaak is uitzonderlijk, omdat hij geen individuele burgers betreft, maar door verdragsstaten Nederland en Oekraïne is aangespannen tegen Rusland.

Nederland maakte in de 75 jaar dat het is aangesloten bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens slechts één keer eerder gebruik van deze interstatelijke procedure. Dat was in 1967 in een zaak over mensenrechtenschendingen door de rechtse junta in Griekenland.

Rusland schond mensenrechten met geweld en terreur

Het mensenrechtenhof concludeert, net als de Nederlandse rechter, dat de Russen waarschijnlijk niet wisten dat het vliegtuig dat zij met een BUK-raket beschoten, een passagiersvliegtuig was. Maar zij waren zich er ten volle van bewust dat de dood van iedereen aan boord onvermijdelijk zou zijn.

Daarnaast oordeelt het hof dat Rusland in Oost-Oekraïne ‘een klimaat van wetteloosheid en straffeloosheid’ heeft gecreëerd. Rusland indoctrineert Oekraïense kinderen en ontvoert ze naar Rusland, om ze daar door Russen te laten adopteren.

Ook is er sprake van ontvoeringen, martelingen en een ‘wijdverspreid en systematisch gebruik van seksueel geweld’ tegen mannen, vrouwen en kinderen. Russische soldaten en separatisten verkrachtten hen in het bijzijn van hun familie.

Wie zegt wat over de uitspraak van het hof?

Bron: X, RTL, European Court of Human Rights

‘Het ergste wat we kunnen doen, is stoppen met vechten [voor gerechtigheid]. Rusland zal er niet zomaar mee wegkomen,’ aldus MH17-nabestaande Thomas Schansman na de uitspraak.
Rusland gebruikt verkrachtingen en seksueel geweld als ‘een militaire strategie om de Oekraïense bevolking, individueel en als gemeenschap, te dehumaniseren en vernederen, en haar moraal te breken,’ schrijft het hof in zijn oordeel.
‘De uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is een belangrijke stap richting gerechtigheid,’ schrijft demissionair premier Dick Schoof op X.

EW's visie: met Poetins Rusland valt niet te praten, laat deze confronterende uitspraak zien

Redacteur Onze Overheid Maria Bouwman

Dit oordeel zal vooral diplomatieke gevolgen moeten krijgen. Het hof kan geen straffen opleggen, en over een eventuele schadevergoeding volgt een aparte procedure. Rusland is in september 2022 uit het verdrag gestapt, dus de kans dat die vergoeding wordt betaald, is nihil.

De uitspraak van het hof viel te verwachten, zeker na het vonnis van de Nederlandse rechter in de MH17-zaak. Toch zouden Europese landen het oordeel niet zomaar naast zich neer moeten leggen.

De beschrijvingen die het hof geeft van het systematische seksuele geweld, de ontvoeringen van kinderen en de nietsontziende wreedheid van Russische soldaten, zijn zelfs na jaren oorlogsnieuws nog diep schokkend om te lezen.

Misdrijven in Oekraïne gaan onverminderd door

In de Nederlandse politiek en media lijkt Oekraïne naar de achtergrond te verdwijnen door de aandacht voor nationale politiek en het geweld in het Midden-Oosten.

Dat is niet terecht: aan de misdrijven van Rusland komt geen einde, bleek onlangs nog uit de verschrikkelijke berichten over de dood van de jonge Oekraïense journaliste Viktoria Rosjtsjyna, na martelingen, in gevangenschap.

Politieke lafheid over Oekraïne in verkiezingstijd

Is het realistisch en goed om over vrede te praten en concessies te doen aan een president die al jaren dit soort misdrijven tegen de menselijkheid laat plegen?

Het lijkt een retorische vraag, maar in een land waar de leider van de grootste partij vier jaar na MH17 nog vrolijk op bezoek ging in het Russische parlement, is dat niet zo. Hopelijk dwingen politici elkaar tijdens de komende verkiezingsdebatten om kleur te bekennen over Oekraïne.