Waarom tekenen GeenPeil eigenlijk een burgerplicht is

Een volksraadpleging kan een debat stimuleren over de expansie van de Europese Unie. Daarbij kan worden uitgelegd dat expansie van de omvang van de Unie en van de bevoegdheden van Brussel niet per se in het voordeel van Nederland is.

De sympathie ging vanzelf uit naar Ard van der Steur. De VVD-minister van Veiligheid en Justitie was vorige week de enige die zijn gevoel voor decorum had behouden tijdens het kabinetsdagje op het strand van Wassenaar en met zijn pak en das aangenaam afstak bij zijn collega’s in hun vale spijkeroutfit.

De premier zelf had gekozen voor een hoodie, een vest met capuchon dat vooral geliefd is bij rappers, boksers en overvallers van supermarkten. Toen hij partijgenoot Van der Steur aan zijn das trok, moest hij heel hard lachen. Zoals zo vaak.

Een stuk minder goedlachs was Mark Rutte de dag erna. Toen moest hij ten overstaan van de Tweede Kamer uitleggen dat hij weer eens een verkiezingsbelofte had gebroken. Het ging deze keer om de stellige mededeling tijdens de verkiezingscampagne dat de VVD geen geld meer zou geven aan de Grieken. Toch ging het kabinet onder leiding van Rutte akkoord met een nieuw steunpakket.

Het was een moment van de waarheid voor de VVD-fractie. Zij had laten weten eigenlijk niets te zien in extra hulp voor een Griekse regering die zich zelden aan afspraken houdt. Maar het steunen van het kabinet kreeg prioriteit boven het volgen van de eigen inzichten.

Slechts één liberaal Kamerlid, Joost Taverne, durfde vast te houden aan zijn principes. De beginselvaste eenling zal bij de volgende verkiezingen vast op een lage plek op de kandidatenlijst belanden.

Wapens

De afgang van de VVD liet zien dat de stoere praatjes van Halbe Zijlstra, die bij het debat over Griekenland angstig ondergedoken was, in de praktijk weinig om het lijf hebben. Duidelijk werd ook weer dat het, in Nederland wijdverbreide, besef dat Brussel vaak domme, onnodige en schadelijke dingen doet, zelden inspireert tot verzet van (een meerderheid van) de Tweede Kamer tegen Europese maatregelen. Daarom groeit de behoefte aan alternatieve wapens in het democratische arsenaal.

Zoals het raadgevend referendum. Toen de Eerste Kamer vorig jaar akkoord ging met de invoering van een niet-bindende volksraadpleging, was daar niet zoveel belangstelling voor. Maar het is een interessante mogelijkheid voor burgers om hun wensen en ongenoegen te uiten.

Sinds 1 juli dit jaar kunnen zij zo’n referendum aanvragen over een aangenomen, maar nog niet in werking getreden wet of verdrag. Binnen vier weken moet de Kiesraad dan 10.000 geldige handtekeningen ontvangen en daarna binnen zes weken nog eens 300.000. Er zijn wel beperkingen. Over bepaalde onderwerpen, zoals de Grondwet en het Koninklijk Huis, mag het volk zich niet uitspreken.

Het is, naast het Burgercomité-EU, in het bijzonder weblog GeenStijl dat zich, onder de naam GeenPeil, nu erg inzet voor een raadgevend referendum over een associatieverdrag met Oekraïne. Nauwere banden met zo’n onguur land in oorlog zouden niet in het Nederlands belang zijn.

Bovendien dreigt in de toekomst een uitbreiding van de Europese Unie met dergelijke gebieden die ons veel kosten en niets opleveren. Zoals in het permanente kolonisatiestreven van Brussel op termijn semi­­dictaturen als ‘Straatarmenië, Azerbedelzjan en Maffioldavië’ passen. Behalve geestig zijn ze bij GeenStijl creatief met taal.

Machtsmiddel

Het raadgevend referendum is enigszins een machtsmiddel van de machtelozen. Het effect ervan kan minimaal zijn; het trekken aan de noodrem leidt zeker niet automatisch tot een noodstop. Niets let Mark Rutte om een duidelijke uitspraak van de bevolking met een luide lach te negeren, in de wetenschap dat Halbe Zijlstra hem uiteindelijk met een zuur lachje zal volgen.

Maar zo’n raadgevend referendum kan wel een interessante en waardevolle discussie stimuleren. In dit geval over de grenzen aan de groei van de Europese Unie. Waarbij helder kan worden uitgelegd dat expansie van de omvang van de Unie en van de bevoegdheden van Brussel niet per se in het voordeel van Europa en van Nederland is.

De 10.000 handtekeningen voor de eerste stap bij het aanvragen van een referendum zijn binnen. Nu wordt gezocht naar de 300.000 handtekeningen die ervoor kunnen zorgen dat dit democratische wapen echt kan worden ingezet. Het is een mooi initiatief. De democratie versterken door een krabbeltje te zetten: je zou het bijna een burgerplicht kunnen noemen.

Elsevier nummer 35, 29 augustus 2015