Defensie breidt uit: megakazerne in Zeewolde, en toch uitbreiding bij Vliegbasis Leeuwarden.
Op vrijdag 23 mei verscheen het langverwachte rapport ‘Nationaal Programma Ruimte voor Defensie’ (NPRD). In 79 pagina’s verklaart het ministerie van Defensie uitvoerig hoe de uitbreiding van de krijgsmacht eruit komt te zien.
De plannen zijn ingrijpend. Zo is besloten dat de veelbesproken ‘megakazerne’ in Zeewolde er inderdaad gaat komen. Ook wordt Vliegbasis Leeuwarden uitgebreid – iets waarop niet meer werd gerekend.
Waarom de krijgsmacht weer moet kunnen oefenen
In het NPRD benadrukt het ministerie nog maar eens dat de aandacht voor militaire paraatheid afnam sinds de Koude Oorlog, om tot nu toe niet meer terug te keren.
‘Op dit moment is Defensie niet in staat om de nationale veiligheid, en die van bondgenoten, te garanderen.’ Dat moet veranderen.
De focus komt meer op bescherming van het eigen grondgebied en dat van bondgenoten. ‘Dit vraagt om een krijgsmacht die gevechtsgereed, snel inzetbaar, interoperabel en schaalbaar is, én beschikt over een stevig voortzettingsvermogen.’
Defensie: oefenen in het buitenland
De kritiek die Defensie krijgt, is waarom er niet simpelweg meer kan worden geoefend in het buitenland. Nederland is immers te klein voor alle groeiambities – een discussie die het defensiedossier overigens overstijgt. Want ja, de ruimte is schaars.
Daarom wordt er al veel geoefend in het buitenland, benadrukt Defensie. In 2024 deden de luchtmacht, landmacht, marine én de Special Forces dat al talloze keren in (verre) landen. Van Suriname tot Litouwen, van Ivoorkust tot Griekenland. Ook in NAVO-verband.
Toch is oefenen in het buitenland geen lange-termijnoplossing. Het ministerie wijst op de verwachting door andere landen van een tegenprestatie.
Zo zouden zij graag eens in Nederland oefenen. Daarbij komt nog dat uitsluitend oefenen in het buitenland leidt tot veel personele en logistieke problemen. Militairen zijn dan lang van huis, wat weer zijn tol eist van het gezinsleven.
Uitbreiden in Nederland zelf is daarom onvermijdelijk. Defensie zal hier meer beslag gaan leggen op de ruimte. Als het aan Tweede Kamerlid Derk Boswijk (CDA) ligt, gaat Defensie ook meer oefenen in de straten, ‘om zo de band tussen paraatheid van de krijgsmacht en de samenleving te versterken.’
Opschalen in volgebouwd Nederland
Maar de uitbreiding zal niet vanzelf gaan. Nederland is al zeer dichtbevolkt en volgebouwd. Steeds meer projecten van zogeheten vitaal belang leggen beslag op de beschikbare ruimte. Denk aan de woningbouw en de uitbreiding van het stroomnet.
Tel daarbij op dat de stikstofproblematiek onvermijdelijk gaat leiden tot vertraging. Veel voorkeurslocaties bevinden zich nabij beschermde Natura 2000-gebieden. ‘De stikstofsituatie in Nederland zorgt ervoor dat niet alle onderdelen van het NPRD direct uitvoerbaar zijn,’ schrijft Defensie in het rapport.
En dan is er nog het probleem van de netcongestie. Kazernes, oefenterreinen en andere militaire faciliteiten hebben uiteraard elektriciteit nodig. Het NRPD sorteert al voor op de nodige vertraging vanwege de schaarse capaciteit op het stroomnet.
Het is niet niet niks wat Defensie aankondigt in het NPRD. Bewoners van bepaalde regio’s zullen na al die jaren en al die inspraakavonden teleurgesteld zijn over de gemaakte keuzes.
‘Megakazerne’ Zeewolde
Misschien wel de meest controversiële keuze uit het rapport is die voor het bouwen van de megakazerne in Zeewolde.
Al jaren werd gespeculeerd op een nieuw te bouwen kazerne in de Flevopolder, vlak bij de Nijkerkerbrug die Zuidoost-Flevoland met Gelderland verbindt. Defensie acht de locatie vanuit militair oogpunt zeer geschikt vanwege de centrale ligging en omdat deze ‘goed inpasbaar is in het landschap’.
Al jaren protesteren boeren in het gebied tegen de plannen. Blijkbaar zonder succes, want met de realisatie van de kazerne verdwijnt 387 hectare aan agrarische grond in de Flevopolder, die wordt beschouwd als ‘de meest vruchtbare landbouwgrond van Europa’.
Ook verdwijnt hierdoor 245 hectare natuur. ‘Natuurcompensatie zal daarom nodig zijn,’ stelt het rapport.
Vliegbasis Leeuwarden
Een andere klap voor lokale bewoners is de uitbreiding van Vliegbasis Leeuwarden. Die leek van de baan, tenminste: voor inwoners van de nabijgelegen dorpen Winsum en Jelsum, waar EW in maart een reportage maakte tijdens de NAVO-oefening Ramstein Flag.
Nu is het toch de ambitie van Defensie om deze vliegbasis uit te breiden, door de zogeheten ‘secundaire baan’ van het militaire vliegveld te verlengen. Defensie wijst op het belang van deze basis vanwege de jaarlijkse oefening Frisian Flag, en dus van Ramstein Flag zoals eerder dit jaar.
Ook wil Defensie de basis binnen de bestaande geluidscontouren ‘beter en vaker gebruiken’. De uitbreiding betekent verlies van 46 hectare agrarische grond, en vooral bewoners in de wijk Tsjessingawei zullen (extra) overlast ervaren.
Havencapaciteit op de Maasvlakte Rotterdam
In het NRPD wordt ook uitvoerig rekening gehouden met de wensen van de NAVO. Nederland geldt vanwege de strategische ligging als belangrijk doorvoerland van militair materieel.
In het kader van het Host Nation Support wil Defensie een ‘gegarandeerde havencapaciteit’ realiseren, zodat schepen van bondgenoten kunnen aanleggen, en vanaf daar munitie en andere voorraden kunnen vervoeren.
Lelystad Airport als luchtmachtbasis
Vorige week werd al bekend dat F-35’s een standplaats krijgen op Lelystad Airport. Het is de ambitie van Defensie om van deze luchthaven een zogeheten Main Operating Base te maken – de derde naast Leeuwarden en het Noord-Brabantse Volkel.
Defensie benadrukt de ‘synergiemogelijkheden’ met de burgerluchtvaart in Lelystad, zoals het ‘gedeelde ruimtegebruik, medegebruik van ondersteunende diensten, gezamenlijke investeringen’.
Ook moet de permanente stationering van F-35’s leiden tot banen in de regio. De plannen gaan zo’n 60 tot 90 hectare aan ruimte innemen. Die kan niet helemaal op het bestaande vliegveld worden gevonden. Dus ook buiten Lelystad Airport moet naar ruimte worden gezocht, maar hier zijn ‘nog geen concrete zoekgebieden voor vastgesteld’.
Uitbreiding Nassau-Dietzkazerne in Budel
Anders dan veel bewoners in de buurt van uitbreidingsplannen, zullen die in Budel en Cranendonck in Noord-Brabant tevreden zijn met het NPRD. Na jaren van overlast door de opvang van asielzoekers op het terrein van de Nassau-Dietzkazerne, wordt deze opvang in 2028 eindelijk gesloten.
De kazerne wordt uitgebreid voor militaire doeleinden. En hoewel dat relatief makkelijk is bij een bestaande kazerne, heeft het wel invloed op de omgeving. De uitbreiding gaat nog wel 300 tot 700 hectare grond opeisen.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
