Atti Bahadori: ‘Ik voel me moeder van alle jongeren in Iran’

‘Ik word ook nu emotioneel als ik aan Pim Fortuyn denk. Ik heb hem meegemaakt. Zijn duidelijke taal en boodschap gehoord. Ik heb gezien hoe hij werd geterroriseerd en vermoord. Net als Theo van Gogh. Zij zijn voor mij helden van Nederland. Ze hebben hun bloed gegeven voor vrijheid en democratie. De nominatie voelde voor mij als een herdenking aan hen en aan de vele jonge Iraniërs die hun strijd met hun leven moeten bekopen.’

Ze is fel anti-islam. Wat Iran in 1979 overkwam met de machtsgreep door ayatollah Khomeini en de zijnen omschrijft ze als ‘een tsunami’. Met Nieloefaar (23) sprak ze af dat zij niet thuiskomt met een moslimvriendje. ‘Ik maak me zorgen over de islamisering van Nederland. Ik zie het aan vriendinnen van Nieloe. Leuke meiden die geen moslim zijn, maar iets krijgen met een moslim, als het ware naar binnen worden gehengeld, en zich vervolgens tot de islam bekeren en niets meer mogen. Ze trappen erin – echt afschuwelijk. Ik heb het ook meegemaakt met mijn ex-man. Door naïviteit en vanuit trouw ga je mee. Ik geef Nieloe alle vrijheid, maar een moslim komt er niet in. Dan zal ze moeten kiezen. Voor hem of voor mij.’

Haar dochter nam haar het activisme soms kwalijk

Nieloefaar werd in januari 2002 door haar vader ontvoerd en meegenomen naar Iran. Twee jaar later wist Bahadori haar dochter na een gevaarlijke expeditie weer naar Nederland te brengen. Haar dochter is zangeres en actrice, met 135.000 volgers op TikTok. Sommige filmpjes worden honderdduizenden keren bekeken, waaronder in Iran.

Ze nam het haar moeder soms kwalijk dat zij zo activistisch was. Bahadori schreef twee boeken, hield hongerstakingen, organiseert demonstraties, stelt petities op, laat zich op sociale media kritisch uit over het islamitische regime van Iran, praat met Tweede Kamerleden en binnenkort (met andere Iraniërs) voor de tweede keer in korte tijd met premier Mark Rutte en minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken.

Met gevaar voor eigen leven en dat van familieleden in Iran. Bahadori huilt als ze terugdenkt aan het moment waar- op haar dochter boos zei: ‘Mam, weet je wel wat je doet? Je brengt niet alleen jouw veiligheid in gevaar, maar ook die van mij.’ Stamelend: ‘Ik schrok, ging aan mezelf twijfelen. Doe ik het wel goed? Ik heb mijn kind hier gebracht, zodat ze veilig en vrij is. Dan is ze dat, en doe ik daar weer een aanslag op.’

Bahadori’s vader overleed onder verdachte omstandigheden

‘Ik kwam klem te zitten. Tussen de liefde voor mijn dochter en mijn liefde voor Iran. Ik heb een interne dialoog gevoerd. Heeft Nieloe gelijk? Maar wat als ik niets doe? Uiteindelijk heb ik tegen haar gezegd: “Jij bent veilig. Ik mag mijn vrijheid niet alleen voor jou gebruiken, ik moet die ook gebruiken om te strijden voor Iran en de jongeren daar.”

We hebben elkaar omarmd, samen gehuild en gezegd: we gaan dit doorzetten. En opa is boven, heb ik gezegd, hij gaat ons helpen

‘Dat raakte haar, maar wat ik niet had verwacht, is dat Nieloe zelf activistisch zou worden met haar muziek en filmpjes. Toen ik vlak na de moord op Mahsa Amini een keer thuiskwam, had Nieloe een stuk van haar haar afgeknipt. Mahsa was een leeftijdgenoot. Ze zal hebben gedacht: als ik in Iran was opgegroeid, was ik misschien Mahsa geweest. Ik was zo blij. We hebben elkaar omarmd, samen gehuild en gezegd: we gaan dit doorzetten. En opa is boven, heb ik gezegd, hij gaat ons helpen, dus we hoeven ons geen zorgen te maken.’

Ze was veertien, toen haar vader Nasrola, veertig jaar geleden, overleed. Bij een operatie aan zijn hart. Een paar maanden daarvoor was hij bewusteloos voor de deur van het huis van de familie gelegd door leden van de Iraanse Revolutionaire Garde, die hem – niet voor het eerst – hadden gemarteld. Daar kwam hij bovenop, maar bij de operatie ging iets mis. ‘We hebben om een onderzoek gevraagd, maar dat nooit gekregen.’

Bahadori groeide op in het mondaine Masjed-Soleyman

Er gaat geen dag voorbij zonder dat ze aan hem denkt. Hij kon mooi zingen (‘net als Nieloefaar’), was de beste in het voordragen van gedichten en hij was strijdbaar. ‘Toen hij naar het ziekenhuis ging, had hij een voorgevoel. Op zijn laatste dag zei hij: “Je kunt beter staande doodgaan dan op je knieën leven.” Dat is me altijd bijgebleven.’

Ze groeide op in Masjed-Soleyman, een stad in het zuidwesten van Iran. Bij die stad had de eerste commerciële olieboring in het Midden-Oosten plaats. Later werd er ook gas gevonden. Vader had een goede baan bij de Nationale Oliemaatschappij van Iran. Moeder Manisje – die nog wel leeft – was thuis en zorgde voor de kinderen. ‘Ze was modern, de eerste vrouw in de stad die een rijbewijs haalde en een auto had.’

Bahadori heeft vier broers en een zus. ‘Ik was het eerste meisje, een papakindje.’ Het gezin had het goed in het mondaine Masjed-Soleyman. ‘In mijn vroege jeugd waren er zeven bioscopen in de stad, een groot zwembad en een golfbaan. Er woonden veel Amerikanen en Britten die in de olie- en gasindustrie werkten. Jongeren kregen gratis beurzen om in Amerika of Engeland te studeren. Dat waren de goede tijden onder de sjah. We hadden een mooi huis. Elk jaar konden we met vakantie. Thuis was het druk. Eten, feesten, muziek, met tientallen mensen om de tafel zitten en verhalen vertellen.’