De wereld volgde Nederland in het advies om baby’s op hun rug te laten slapen. Nu pas wordt duidelijk waarom dat werkt.
In 2013 stierven in Nederland tien baby’s onder de 1 jaar aan wiegendood. Tot nu toe was het grotendeels onduidelijk waardoor dit kwam. Meeroken, op de buik slapen of een onderliggende aandoening, het waren allemaal risicofactoren, maar ze bleken niet in staat om het fenomeen helemaal te verklaren.
Een groep Amerikaanse wetenschappers van de Universiteit van Colorado komt nu met een overkoepelende oorzaak: zij stellen dat zuurstofgebrek de jonge kinderen de das omdoet. Dat het zo lang heeft geduurd voordat wetenschappers hier achter kwamen, komt doordat het erg moeilijk is om onderzoek te doen naar de aandoening.
Eetpatroon
Allereerst moet je zeker weten dat een overleden kind niet een andere ziekte onder de leden heeft. Vervolgens moet het ook nog mogelijk zijn om erachter te komen hoe de baby sliep, op welk soort matras en wat de overige omstandigheden waren in de slaapkamer. Ook andere oorzaken als het eetpatroon moeten in acht worden genomen.
De Amerikanen bedachten een ingenieuze oplossing om te onderzoeken of de zuurstofconcentratie wellicht iets mee te maken heeft met de plotselinge dood in de wieg. Ze verzamelden gegevens van zo’n 390.000 baby’s en verdeelden die onder in groepen gebaseerd op de hoogte waarop ze woonden, op basis van het adres van de moeder. Omdat de lucht in de bergen ijler is, is de zuurstofconcentratie er lager. Baby’s krijgen zo op natuurlijke manier minder zuurstof.
Hoogte
De uitkomsten waren duidelijk: boven de 2.400 meter stierven per 100.000 kinderen 79 aan wiegendood, onder de 1.800 meter waren dat er maar 40. Baby’s die op hoogte wonen, hebben dus een ongeveer tweemaal zo grote kans om te overlijden aan wat in wetenschappelijk termen Sudden Infant Death Syndrome (SIDS) heet.
Ook als de wetenschappers corrigeerden voor andere factoren, zoals de sociaal-economische status van de ouders, wel of geen borstvoeding en het geboortegewicht, bleef het verschil. De enige parameter die het verschil kon verklaren, was de zuurstofconcentratie.
Betekent dit dat de andere verklaringen nu overboord kunnen? Nee, maar ze zijn niet de achterliggende hoofdoorzaak, slechts een risicofactor die een gebrekkige zuurstofvoorziening in gang zet. Als een baby slaapt op de buik bijvoorbeeld, dan kan zuurstofgebrek optreden doordat het kind in het matras ademt. Het risico wordt nog eens verhoogd door zacht matrasmateriaal, waarin een baby kan wegzinken.
Hersenen
Ook het laten slapen van de baby in het bed van de ouders, kan leiden tot verstikking en zuurstofgebrek. Het risico op wiegendood is het grootst als de baby tussen de twee en vier maanden is. Wetenschappers vermoeden dat dit komt doordat de hersenen dan nog niet helemaal volmaakt zijn en de baby nog niet in staat is om ’s nachts wakker te worden als er iets mis is.
De beste oplossing om wiegendood te voorkomen, is dan ook de baby op de rug te laten slapen. Omdat hij nog niet goed kan draaien, blijft de baby in die positie liggen.
Campagne
Nederland was een van de voorlopers in het advies om kindjes op de rug te laten slapen. Vroeger was het advies namelijk precies andersom: baby’s slapen iets vaster op hun buik, dus adviseerden kraamverzorgers dat – onwetend van het SIDS-risico – aan nieuwbakken ouders.
Hoogleraar kindergeneeskunde Guus de Jonge begon in de jaren tachtig echter een campagne om het slaapadvies te veranderen, om te beginnen in Nederland. De resultaten waren verbluffend: het aantal sterfgevallen door wiegendood daalde van 120 per 100.000 baby’s in 1985 tot 8 in 2005. De Nederlandse wieg is nu de veiligste ter wereld. Vanaf de jaren negentig heeft het grootste deel van de wereld het advies dan ook overgenomen.
Elsevier nummer 24, 13 juni 2015