Waarom economische groei nodig is voor klimaat en welzijn

Krimp. Het is de veelgehoorde oplossing voor tal van problemen waarmee Nederland op dit moment kampt. Geluidsoverlast van Schiphol? Minder vluchten. Stikstofprobleem? Minder boeren. Er is zelfs een filosofisch raamwerk voor: degrowth, ‘ontgroeien’. Begin vorige maand had de Tweede Kamer nog een expert uitgenodigd om erover te praten.

Het achterliggende idee is dat economische groei, en het kapitalisme dat dit faciliteert, heel veel kapot heeft gemaakt. De mensheid heeft daardoor een te grote ‘ecologische voetafdruk’: de leefomgeving en het klimaat betalen de rekening. De zorgen daarover nemen toe, zeker nu de rapporten zich opstapelen waarin staat dat het maar niet lukt om de opwarming van de aarde te temperen.

Daarnaast kent dat verhaal een moralistische component. Worden we echt gelukkiger van de aanschaf van een gloednieuwe benzineslurpende auto? Van het kopen van de nieuwste kledingmode, die over een halfjaar alweer ‘uit’ is? Groei wordt dan vaak gelijkgesteld met gulzigheid en hebzucht. En is dus fout. We worden gelukkiger van ons richten op andere waarden dan puur geld.

Belang van ‘brede welvaart’ boven economische groei

Aanhangers van deze stroming verwijzen graag naar het belang van ‘brede welvaart’ boven economische groei. En uiteraard zit daar iets in. Wat heb je als land aan een flinke economische groei, als je intussen op een tikkende tijdbom zit van gezondheidsproblemen door een bevolking die massaal aan overgewicht lijdt, als het onderwijs wordt uitgehold door dalende lees- en rekenvaardigheid en een tekort aan leraren. En als de aarde alleen maar verder opwarmt, zonder zicht op verbetering.

Maar wie van ‘welzijn’ en ‘milieu’ enerzijds en ‘welvaart’ anderzijds tegenstrijdige zaken maakt, maakt een denkfout. Zoals Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het Centraal Bureau voor de Statistiek vorige week in EW zei: een hoog bruto binnenlands product is een voorwaarde voor brede welvaart. Een land als Bhutan mag dan internationaal respect krijgen voor de introductie van de term ‘bruto nationaal geluk’, op de internationale gelukslijstjes komt het niet ver. In het recent gepubliceerde World Happiness Report wordt de top gevuld door rijke landen. Maken rijkdom en hebzucht dan toch gelukkig?

Geld maakt niet alleen pretreisjes mogelijk, maar ook goede zorg voor je ouders. Goed onderwijs voor je kinderen. De zekerheid van een sociaal vangnet. Die zaken worden gedragen door groei uit verleden en heden. Wie nee zegt tegen groei, zet ook die verworvenheden op het spel – gevaarlijk, zeker nu door de vergrijzing een steeds groter beroep zal worden gedaan op die voorzieningen.

Economische groei behelst fundamenteel niets anders dan twee dingen

Het begrip ‘economische groei’ mag wel wat meer krediet krijgen. Ja, in de vele decennia dat CO2-uitstoot niet werd beprijsd, en de uitstoot van schadelijke stoffen voor de leefomgeving nauwelijks aan regels was gebonden, ging de economische groei gepaard met veel vervuiling. Maar die laksheid is, zeker in welvarende landen, wel voorbij.

Economische groei behelst fundamenteel niets anders dan twee dingen: ofwel mensen in een land gaan meer uren werken, ofwel ze gaan slimmer werken. Zoals uit het coververhaal van EW vorige week bleek, heeft Nederland de afgelopen tien, vijftien jaar te veel ingezet op die eerste vorm van groei. Dat gaat op den duur inderdaad ten koste van de eerdergenoemde ‘brede welvaart’: verstopte wegen, minder vrije tijd (ook voor mantelzorg) en een groter huizentekort door de groeiende bevolking.

Maar de economische kracht van Nederland was de afgelopen eeuwen juist dat de productiviteit per gewerkt uur toenam. Dat heeft heel veel welzijn opgeleverd, en is de enige manier om de milieuproblemen op te lossen.