De feiten: Basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen (Baz) op de pijnbank
Raad van State, RijksoverheidIn 2024 gelanceerd door het kabinet-Rutte IV en na een consultatieronde met 1.755 openbare, vernietigende reacties gewijzigd door het kabinet-Schoof. Maandag zwaar negatief beoordeeld door de Raad van State.
De belangrijke adviseur van het kabinet noemt het Wetsvoorstel basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen, kortweg de Baz, onuitvoerbaar en niet doelmatig. Het advies luidt dan ook om het wetsvoorstel niet in te dienen of drastisch aan te passen.
Raad van State fileert wetsvoorstel Baz
Eerder hadden de Belastingdienst en het UWV al aangegeven dat zij de Baz maar nauwelijks kunnen uitvoeren. De Belastingdienst moet volgens het wetsvoorstel de premies gaan innen en het UWV de zieke zelfstandigen keuren. Maar beide instanties kunnen hun huidige werkzaamheden al niet aan. Als daar de ingewikkelde Baz bij zou komen, dan draaien zij nog meer vast.
Voor de Raad van State is dat voldoende om geen spaan heel te laten van het wetsvoorstel. Ook al begint haar advies nog redelijk positief door te stellen dat de Baz ‘naar beste kunnen is vormgegeven’. Maar vooral de samenloop met andere wetgeving maakt het voorstel te ingewikkeld, schetst de Raad.
Zo’n 40 procent van de zelfstandigen werkt ook in loondienst. Als iemand langdurig arbeidsongeschikt raakt, dan ontstaat mogelijk recht op een WIA-uitkering en op een Baz-uitkering. Zouden die twee uitkeringen samen te laag uitkomen, dan is er ook nog recht op een bijstandsuitkering.
Te ingewikkelde administratielast
De Baz-uitkering is gebaseerd op het minimumloon, maar de premiehoogte is afhankelijk van de jaarwinst. Omdat die bij zelfstandigen flink kan schommelen, is er een ingewikkeld mechanisme bedacht om de winsten te middelen over meerdere jaren.
Daarnaast krijgen zelfstandigen die zijn verzekerd bij een verzekeraar een vrijstelling van de Baz.
Dat vereist wel dat de Belastingdienst en het UWV een (ingewikkelde) administratie moeten optuigen. Bovendien moeten commerciële verzekeraars een ‘stabiliteitsbijdrage’ betalen aan het UWV, gebaseerd op het aantal polissen en verzekerden van die verzekeraars.
Ook dat vergt een ingewikkelde administratie, nog afgezien van de vraag hoe dat moet in grensoverschrijdende situaties. Iemand woont in het buitenland, maar werkt in Nederland en heeft bij een buitenlandse verzekeraar een polis afgesloten.
Ontzie UWV en Belastingdienst bij arbeidsongeschiktheidsverzekering
De Raad van State meent ook dat de doelen van de wet niet goed worden bereikt. Pas na twee jaar ziekte krijgt een zieke zelfstandige recht op een Baz-uitkering. Naar schatting kan een kwart van de verzekerden die periode niet overbruggen. Deze zelfstandigen zullen dan alsnog een bijstandsuitkering moeten aanvragen.
Het andere doel, het verkleinen van de verschillen tussen werknemers en zelfstandigen, kan eenvoudig worden omzeild door te ondernemen vanuit de besloten vennootschap. De Baz geldt namelijk niet voor directeuren-grootaandeelhouders van een bv.
De Raad van State adviseert het kabinet om het UWV en de Belastingdienst voorlopig te ontzien en eerst uit te denken hoe een nieuwe arbeidsongeschiktheidsverzekering voor werknemers en zelfstandigen kan worden ingevoerd. De huidige WIA is te ingewikkeld en door het UWV niet goed uit te voeren.
Wie zegt wat?
Bron: Raad van State, Overheid.nl- De Raad van State: De Afdeling advisering van de Raad van State heeft een aantal bezwaren bij het voorstel en adviseert het voorstel niet bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal in te dienen, tenzij het is aangepast.
- In de memorie van toelichting op de wet: ‘De invoering van een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen is opgenomen in de plannen van Nederland als voorwaarde voor de ontvangst van steungelden in het kader van het Herstel- en Veerkrachtplan (HVP) van de Europese Unie.’ Als de Baz niet wordt ingevoerd, ontvangt Nederland mogelijk tot 600 miljoen euro minder uit het coronaherstelfonds.
- ‘In het huidige voorstel wordt er een dusdanig generieke maatregel getroffen die veel zelfstandig ondernemers onnodig extra belast.’ Lobbyclub voor zelfstandigen ONL was een van de 1.775 inzenders bij de internetconsultatie.
- Een inzending van een anonieme zelfstandige bij de internetconsultatie: ‘Ik ben al jaren zelfstandig ondernemer én ik heb al jaren in loondienst (rijksambtenaar) gewerkt. Ik ken de risico’s van het zzp-schap. Mocht er wat gebeuren, dan heb ik twee te verzilveren onroerend goederen én een partnerconstructie die financiële ongemakken zouden kunnen opvangen. Extra verplichtingen klinken als betutteling.’
EW's visie: Kies niet voor de Baz
Door Jeroen van Wensen, redacteur economieKiezen of delen? Nederland loopt tot 600 miljoen euro mis uit het Europese coronaherstelfonds als de Baz niet doorgaat. Dat is een geval van eigen schuld, dikke bult. Nederland dwong namelijk terecht af dat landen alleen geld krijgen uit dat fonds als zij concrete plannen indienen en die op tijd uitvoeren.
De Baz is zo’n concreet ingediend plan, dat in elk geval te laat en mogelijk helemaal niet wordt ingevoerd. Dat laatste is nog het beste. Als het kabinet het wetsvoorstel toch doorzet, dan lopen het UWV en de Belastingdienst met de Baz binnen de kortste keren vast.
Bovendien krijgen zelfstandigen er een verzekering voor terug die duur is, maar weinig bescherming biedt. De premie bedraagt volgens de plannen maximaal rond 175 euro per maand. De uitkering is 70 procent van de winst, maar nooit meer dan het minimumloon, zo’n 2.300 euro per maand.
Zorgelijk is ook dat Den Haag nieuwe regelingen blijft verzinnen, die, ondanks gebrek aan personeel, veel capaciteit vragen van uitvoeringsinstanties. Dat geldt voor de Baz, maar ook voor het ingewikkelde nieuwe pensioenstelsel, dat met grote vertragingen en een nog onbekend prijskaartje kampt.
Verder lezen? Waarom de WAZ verdween
Bron: Wetsvoorstel basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen (Baz)Al onder vorige kabinetten ontstond het plan om zelfstandigen weer te verplichten zich te verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. In 2004 verviel die verplichting met het afschaffen van de Waz (Wet arbeidsongeschiktheid zelfstandigen).
Toen was de idee dat commerciële verzekeraars betere financiële bescherming tegen ziekte konden bieden dan de overheid. En het idee was dat zelfstandigen zich toch wel zouden verzekeren. Daar was geen verplichting voor nodig.
Maar in de praktijk sluiten maar weinig zelfstandigen een arbeidsongeschiktheidsverzekering af. Met volgens het kabinet als resultaat dat zieke zelfstandigen te vaak een beroep doen of gaan doen op de bijstand (cijfers zijn niet bekend).