Tweede Kamer in debat over de miljarden van box 3: dit moet u weten

Woensdag 2 februari debatteert de Tweede Kamer meer dan vijf uur over de vernietigende uitspraak van de Hoge Raad over box 3, de belasting op spaargeld en beleggingen. Vier vragen en antwoorden over een nauwelijks uitvoerbare hersteloperatie waarmee vele miljarden euro’s belastinggeld zijn gemoeid.

1. Wat staat er op het spel?

Tel de bedragen op, en duizelingwekkende aantallen miljarden aan belastingopbrengsten staan sinds 24 december op de tocht. De dag voor Kerstmis oordeelde de Hoge Raad namelijk dat de belasting op vermogen zoals die sinds 2017 geldt, in strijd is met het Europees Mensenrechtenverdrag, het EVRM.

Spaarders en beleggers komen daardoor in aanmerking voor een teruggave van ten onrechte betaalde vermogenstaks, de box 3-belasting. Om welke groep spaarders en beleggers gaat het precies, en wat krijgen ze dan vergoed? Dat zijn de vragen waarop woensdag een begin van een antwoord moet komen, en waarmee miljarden zijn gemoeid.

Sinds 2017 geldt in box 3 dat naarmate het vermogen stijgt, het fictieve (forfaitaire) rendement op dat vermogen ook hoger is. Iemand met 100.000 euro wordt fiscaal geacht het meeste van zijn geld op een spaarrekening te stallen, en betaalt daarom relatief weinig box 3-belasting. Iemand met 1 miljoen of meer wordt juist geacht te beleggen, en oplopend tot zo’n 5,5 procent rendement te halen. Over die fictieve rendementen betaalde je in 2017 30 procent belasting. Over een miljoen euro spaargeld, betaal je zo’n 12.000 euro box 3-belasting.

Maar de Hoge Raad vindt dat de fiscus niet in alle gevallen met die fictieve rendementen mag werken, omdat de praktijk uitwijst dat de argumentatie niet klopt. Wie meer geld heeft, hoeft niet vanzelfsprekend ook te beleggen. Er zijn ongeveer tweehonderdduizend spaarders met tonnen op de bank, en nul op de beleggingsrekening (en ongeveer duizend spaarders met meer dan een miljoen op de bank).

Toen de wet in 2017 werd aangepast, was de wetgever hiervan op de hoogte. Op het ministerie van Financiën was bekend dat zo’n 40 procent van de mensen met kleine en grote box 3-vermogens alleen maar spaargeld heeft.

Daarom moet de fiscus de belastingaanslagen sinds 2017 herzien. Er mag maximaal over het werkelijk behaalde rendement belasting worden geheven, als dat lager ligt dan het fictieve rendement. Bij spaarders is dat bij de huidige rente ongeveer nul, want de spaarrente staat rond de 0 procent. Het betekent dat zij hun betaalde box 3-belasting bijna geheel terugkrijgen.

De spaarder met een miljoen op de bank krijgt dan belasting terug over de jaren 2017 tot en met 2020, in totaal ongeveer 50.000 euro.  Over 2021 en 2022, dat zijn de aangiftejaren die nog volgen, hoeft de spaarder niets te betalen.

De operatie klinkt misschien vrij eenvoudig, maar is het zeker niet. Want de Hoge Raad heeft veel vragen helaas onbeantwoord gelaten. Hoe zit het met de compensatie als er naast spaargeld ook aandelen zijn? En hebben beleggers in staatsobligaties met een negatieve rente ook recht op teruggaaf?

En wat te denken van beleggers. ABN AMRO ging in 2015 voor 18,35 euro naar de beurs en staat nu op ongeveer 14 euro. Ook met het in die jaren uitgekeerde dividend erbij van 2,73 euro per aandeel, staat de belegger onder water. Krijgt die belegger ook compensatie? En wat te doen met een bezitter van een (belast) vakantiehuis dat in waarde is gestegen, maar dat nooit is verhuurd, en dus geen werkelijk inkomen opleverde?

Volgens een deskundigenadvies bestaat het werkelijk behaalde rendement in een jaar uit de directe rendementen, zoals rente, dividend en huur. Plus de waardestijging of -daling van bijvoorbeeld aandelen en huizen. De fiscus moet per belastingplichtige vaststellen wat het werkelijke rendement is in een jaar, en dat afzetten tegen het forfaitaire rendement. Een bijna onmogelijke taak.

2. Want wie komen in aanmerking voor compensatie?

Dat is het meest brisante vraagstuk. Moeten alleen de circa 68.000 bezwaarmakers worden gecompenseerd, of de 3 miljoen box 3-belastingplichtigen? (In de jaren erna gaat het om iets lagere aantallen.

Tot 2016 liftte iedere belastingplichtige mee op een gunstige uitspraak van de belastingrechter. Sinds 2017 moet je ook zelf bezwaar maken, anders vis je achter het net. Met die inperking heeft de Tweede Kamer in 2016 zelf ingestemd.

Als de Tweede Kamer hieraan vasthoudt, komen alleen de 68.000 deelnemers aan de zogeheten massaalbezwaarprocedure in aanmerking voor compensatie over 2017, en de jaren erna.

Maar dat zal niet bij iedereen in goede aarde vallen. Er zijn bijna 3 miljoen box 3-belastingbetalers, van wie er 1,3 miljoen uitsluitend spaargeld hebben.