Met de Tweede Kamerverkiezingen 2025 in aantocht worden stemhulpwebsites druk bezocht. Je reageert even op dertig stellingen en er komt een lijst met partijen uit die het beste bij jou passen. Handig? EW beantwoordt de belangrijkste vragen over stemhulpen.
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met de School voor Journalistiek.
Stemhulpen koppelen je aan partijen. Is dat wel handig?
Binnen een partij lopen de meningen van politici vaak uiteen. Waardoor de uitslag van een stemhulp niet altijd volledig representatief is voor de standpunten van de kandidaten op wie wordt gestemd.
En dat terwijl je juist stemt op een persoon, niet op een partij.
Een alternatieve benadering voor stemhulpen is om de uitslag niet direct aan politieke partijen te koppelen, maar aan de positie binnen het politieke spectrum. Partijen en hun kandidaten kunnen vervolgens daarbinnen worden geplaatst.
Zo zie je waar in het politieke landschap je je bevindt, en ook welke partijen (of kandidaten) daar goed op aansluiten.
In Nederland gebeurt dit nog minimaal: de StemWijzer bijvoorbeeld koppelt je uitsluitend aan partijen.
Hoe werkt het alternatief: een advies over je positie in het politieke spectrum?
Een kieshulp als Kieskompas laat de positie van de kiezer in het politieke spectrum zien, en kijkt daarmee breder dan de partijen alleen.
Ook in het buitenland zien we daar diverse voorbeelden van. Zo rangschikt het Britse The Political Compass zijn gebruikers op een positie op twee assen (economisch links-rechts en autoritair-libertair).
Stemhulpsites als 8values, 9axes en PolitiScales geven de politieke positie van gebruikers in meerdere dimensies weer zonder ze direct te koppelen aan partijen.
Vanuit de positie in het politieke spectrum kan de kiezer zich verder verdiepen in de partijen en specifieke kandidaten die binnen het aangegeven deel van het spectrum vallen. Hierdoor kan een realistischer en genuanceerder beeld worden bereikt van de politieke positie van de kiezer en de mogelijke keuzes die daarbij horen.
Zijn er nog meer voorbeelden van onbekendere stemhulpen?
Jazeker, er zijn heel veel stemhulpen, die zich veelal op specifieke thema’s focussen. Zie: Alle stemhulpen op een rij.
Wat zeggen stemhulpen over de haalbaarheid van partijplannen?
Stemhulpen laten alleen zien wat partijen willen. Ze kijken niet of de plannen praktisch, juridisch en financieel haalbaar zijn. Hier kan een partij of kandidaat tactisch op inspelen.
Zo kan een partij tijdens de verkiezingen stemmen winnen met een populair standpunt, maar dat vervolgens na de verkiezingen verwaarlozen, wat resulteert in een vertekend beeld voor de kiezers.
Hoe werkt een kieshulp?
Dit verschilt per stemhulp. Bekijk hier onze explainer: zo werken kieshulpen als Stemwijzer.
Speelt AI al een rol bij stemhulpen?
Sinds de introductie van StemWijzer in 2002 is de technologie achter stemhulpen enorm geëvolueerd. Inmiddels wordt er zelfs geëxperimenteerd met kunstmatige intelligentie (AI) om het proces verder te ondersteunen.
De drie grootste stemhulpen in Nederland zijn: StemWijzer, Kieskompas en Stemchecker. Deze drie maken geen gebruik van AI. In de praktijk worden de stellingen en onderwerpen door een redactie samengesteld.
De stellingen worden gevormd op basis van verkiezingsprogramma’s, nieuws en kiezersonderzoek. Wel testen de stemhulpen de mogelijkheid om AI-gebruik in te zetten.
Hoe werken stemhulpen? Bekijk hier onze explainer
Sinds de opkomst van AI vanaf 2020 kiezen ook steeds meer kiezers voor AI-chatbots als een vorm van stemhulp, bijvoorbeeld voor ChatGPT en Google’s NotebookLM. Ze vormen een snelle en simpele manier om veel informatie te verwerken.
Welke voorbeelden van AI in stemhulpen zijn bekend?
Stemwijzer kijkt of het mogelijk is om met AI de partijprogramma’s betrouwbaar te analyseren en te vergelijken. De uiteindelijke beoordeling van de tests wordt overgelaten aan de redactie. Gekeken wordt of bepaalde onderdelen van het proces kunnen worden geautomatiseerd met AI.
In samenwerking met de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) test en onderzoekt Kieskompas verschillende AI-taalmodellen op hun vermogen om de stemhulp van Kieskompas in te vullen.
Uit dit experiment van TNO en Kieskompas, waarin taalmodellen de vragen van het Kieskompas 2023 diverse malen invulden, blijkt dat Generatieve AI-taalmodellen (‘large language models’) aan de linkerkant van het politieke spectrum uitkomen.
ChatGPT is een AI-taalmodel dat informatie haalt uit alle inhoud die toegankelijk is op internet. Al betekent dit ook dat er veel ruis op de lijn zit. Je kunt namelijk een antwoord krijgen waarin een mening is verwerkt.
Er zijn ook AI-taalmodellen, zoals NotebookLM van Google, die zeggen dat ze volledig zijn afgeschermd voor externe informatie. Deze tool blijkt volgens actualiteitenprogramma Nieuwsuur alleen niet waterdicht te zijn. In september 2025 vroeg Nieuwsuur aan NotebookLM wat de partijplannen van de VVD en PVV waren voor de opvang van Oekraïners in Nederland. De AI-tool bleek er moeite mee te hebben om de partijplannen uit elkaar te houden.
Is het slim om je stem te baseren op AI-stemadvies?
Zoals uit voorgaande voorbeelden blijkt, zijn de uitkomsten dus vaak nog zeer onbetrouwbaar, waardoor het niet aan te raden is om AI als stemhulp te gebruiken.
Pas wanneer er voldoende onderzoek is gedaan naar AI, is het mogelijk om het in te zetten voor de landelijke stemhulpen. Daartegenover staat dat de huidige stemhulpen transparant moeten zijn over de ingezette technologie.
Kortom, gebruik stemhulpen als hulpmiddel, niet als doorslaggevend advies. Jezelf goed inlezen in de partijprogramma’s en standpunten van partijen en kandidaten blijft essentieel om een weloverwogen keuze te maken die echt aansluit bij jouw waarden en overtuigingen.
Geen tijd om alle partijprogramma’s door te lezen? Kijk dan in ons verkiezingsdossier: Alles over de Tweede Kamerverkiezingen 2025.
Daar vind je onder meer alle stemhulpmiddelen op een rij en de verkiezingsprogramma’s van de partijen doorgelicht.