Trumps ongehoorzame ondergeschikten waren net als de Turkse coupplegers overtuigd van de juistheid van hun insubordinatie. Maar, vraagt Robbert de Witt zich af, leggen zij zelf niet de bijl aan de wortels van rechtsstaat en democratie?
Er loopt soms een heel dunne grens tussen handelen uit vaderlandsliefde en landverraad. Neem generaal Mark Milley, Chairman of the Joint Chiefs of Staff – de stafchef van de Amerikaanse strijdkrachten.
Robbert de Witt (1978) is redactiechef bij EW. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
De Republikeinse Senator Marco Rubio stuurde president Joe Biden deze week een brief met de dringende oproep om Milley onmiddellijk te ontslaan. Volgens Rubio heeft de generaal actief gewerkt aan de ondermijning van de opperbevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten – dat is de president – en ‘overwoog Milley verraad door geheime informatie te lekken naar de Chinese Communistische Partij’ mocht er een potentieel gewapend conflict ontstaan met de Volksrepubliek China.
‘Als we aanvallen, zal ik vooraf eerst bellen’
De uitzonderlijke oproep van een vooraanstaand politicus om een van de hoogste generaals van het Amerikaans leger te ontslaan, is het gevolg van – opnieuw – een brisant boek van Bob Woodward. Samen met Robert Costa schreef de gerenommeerde onderzoeksjournalist voor de derde maal over het presidentschap van Donald Trump. Ze interviewden tweehonderd van zijn naaste medewerkers. Milley zou tweemaal hebben gebeld met zijn Chinese collega generaal Li Zuocheng.
‘Generaal Li, we kennen elkaar inmiddels vijf jaar. Als we gaan aanvallen, zal ik u vooraf bellen,’ zou Milley hebben gezegd in een telefoongesprek enkele dagen voor de presidentsverkiezingen van vorig jaar, die Trump zou verliezen. En Milley belde nog eens na de bestorming van het Capitool door Trump-aanhangers op 6 januari dit jaar. Milley zou zich zorgen hebben gemaakt over de geestelijke staat van zijn opperbevelhebber en de Chinezen hebben willen geruststellen dat er nog verstandige krachten rond de Amerikaanse president waren die een oorlog wilden voorkomen.
Stafmedewerkers die Trump opzettelijk tegenwerken
Dat klinkt bekend. Ook in een eerder boek van Woodward, Fear, wordt een beeld geschetst van medewerkers in het Witte Huis die Trumps wensen en opdrachten negeren of soms zelfs tegenwerken.
Lees terug
Een anonieme medewerker – die zich pas veel later bekendmaakte als Miles Taylor – had in 2018 in een brisant artikel in The New York Times al geschreven dat een groep stafmedewerkers in het Witte Huis president Trump in het geheim opzettelijk en voortdurend tegenwerkte. Voor de goede zaak, zo beweerden zij natuurlijk, want zij meenden dat Trump in al zijn drift en impulsiviteit het nationaal belang schaadde.
Is alles geoorloofd als de
macht gecorrumpeerd is?
Hun argumentatie lijkt op die van krakers: ja, het is wellicht tegen de wet wat wij doen, maar soms gaat moraal boven de wet. Vaak volgt daarna een vergelijking met de oorlog. Wie in verzet kwam tegen de Duitse bezetter, overtrad weliswaar de wet, maar dat was geoorloofd omdat de macht immers gecorrumpeerd was.
Iets soortgelijks gebeurde de afgelopen decennia diverse keren in Turkije als het leger de regering tot een andere koers dwong. Vaak gebruikten de generaals het argument dat zij de hoeders waren van de seculiere staat, dat zij probeerden de waarden van de vader des vaderlands Mustafa Kemal Atatürk te bewaken. Soms dreigden islamistische krachten inderdaad de verworvenheden van de moderne Turkse staat terug te draaien. Zulke staatsgrepen werden in Europa niet goedgepraat, maar er was soms wel stilzwijgend begrip voor. Met de laatste, mislukte coup in 2015 is aan de traditie van Turkse legerinterventies overigens een einde gemaakt door president Recep Tayyip Erdogan.
Het recht in eigen hand nemen
Het gaat er natuurlijk niet om Erdogan te vergelijken met Trump. Of Turkse generaals met Witte Huis-medewerkers – of met krakers. Wel opvallend is dat deze wetsovertreders zeggen op te komen voor hogere waarden als vrijheid, rechtsstaat en democratie. En tegelijk hebben ze blijkbaar zó weinig vertrouwen in die instituties dat zij menen het recht in eigen hand te mogen nemen.
Lees ook deze blog van Robbert de Witt: Cynisme over Republikeinen die Trump niet veroordelen, is onterecht
Stafchef Milley verzekerde zijn collega-generaal Li – in dienst van het Volksleger van China en momenteel dus de grootste tegenstrever van de Verenigde Staten – na de chaos in het Capitool dat alles in Amerika ‘100 procent okay’ is. ‘But democracy can be sloppy sometimes.’ Milley had gelijk, maar begreep blijkbaar niet dat hij zelf
het bewijs van zijn constatering
was.