De feiten: Sinterklaas verbond Nederland, tegen wil en dank
Bron: Appeltjes van Oranje (Open Universiteit)Al eeuwenlang speelt het sinterklaasfeest een verbindende rol. De goedheiligman werd tot symbool van de Nederlandse identiteit, de manier hoe Nederlanders naar zichzelf keken.
Dat gebeurde niet pas in de twintigste eeuw, zoals vaak gedacht, maar al in de negentiende, toen de moderne nationale identiteit vorm kreeg. Standbeelden en straatnamen gingen samen met gestandaardiseerde sinterklaasvieringen.
Een volksfeest dat verbond door verscheidenheid
Zo blijkt uit het proefschrift Appeltjes van Oranje van Hanneke Nap, dat zij toepasselijk genoeg vandaag – 5 december – verdedigt aan de Open Universiteit in Heerlen. Nap deed uitgebreid bronnenonderzoek naar de ontwikkeling van het sinterklaasfeest in verschillende lagen van de bevolking: van de vertelcultuur en mythevorming rond de Sint tot de liederen en symbolen bij de viering.
Nap laat zien dat juist verschillende groepen op hun eigen manier het Sinterklaasfeest vierden: gereformeerden vierden het sober, katholieken legden de nadruk op religieuze symbolen van de goedheiligman, de liberalen maakten er een feest voor de liefdadigheid van en socialisten zongen voor de Sint strijdliederen voor meer gelijkheid.
Opvallend: dat iedereen op verschillende manieren hetzelfde feest vierde, bracht verschillende bevolkingsgroepen en klassen juist dichter bij elkaar, toont Nap.
EW’s visie: Eindelijk aandacht voor de verbindende rol van Sinterklaas
Door: Geerten Waling, redacteur nationale identiteitHet kinderfeest dat ook door volwassenen zo graag wordt gevierd, leek de afgelopen decennia geen volksverbinder, maar een nationale splijtzwam te zijn. De zwartepietendiscussie ontaardde zelfs in schreeuw- en knokpartijen en blokkades van de snelweg.
Van de weeromstuit gingen bedrijven, gemeenten en andere organisaties hun viering versoberen, censureren of zelfs afschaffen, mede onder druk van Amerikaanse invloeden als Halloween en Santa Claus.
Historici spelen belangrijke rol in het nationale zelfbeeld
Hoe Nederlanders naar zichzelf kijken, is sterk verweven met de geschiedenis. Zoals Nap in haar proefschrift laat zien, heeft de ontwikkeling van de religieuze zuilen en van het liberalisme en socialisme, maar evengoed de koloniale geschiedenis, een grote invloed gehad op de viering van Sinterklaas. En andersom op de rol van dat feest in de samenleving.
Onder invloed van postmoderne ideeën is de geschiedschrijving in de afgelopen halve eeuw steeds sceptischer geworden over de nationale identiteit, zeker waar die een positieve rol zou kunnen spelen. Het debunken van verbindende narratieven leek een dagtaak voor historici, gecombineerd met het aanwijzen van ‘zwarte bladzijden’ als kolonialisme en slavernij.
De kans om een verbindende rol te spelen
Die sceptische blik kan soms nodig zijn, maar evengoed kan die doorslaan in nihilisme. Daarmee is de verbindende kracht van, in dit geval, het Sinterklaasfeest ontkend.
Zo lieten historici lange tijd de kans voorbijgaan om een verbindende rol te spelen in het nationale zelfbeeld van vandaag de dag, en zagen ze de constructieve rol die het kinderfeest daarin kan spelen over het hoofd.
Een belangrijke les voor het heden
Dat in de negentiende eeuw elke bevolkingsgroep het feest op de eigen manier kon invullen, zoals Nap laat zien, maakte van Sinterklaas juist een gedeeld, nationaal feest. Daar zit een belangrijke les in voor het heden.
Op de meeste plekken wordt allang geen Zwarte Piet meer gevierd en zijn er kleuren-, stroopwafel- of roetveegpieten. Maar andere gemeenten en gezelschappen houden graag (nog even) vast aan Zwarte Piet. Dit terwijl activisten inmiddels al willen dat wie zich verkleedt als Zwarte Piet strafrechtelijk vervolgd wordt, zoals XR-advocaat Willem Jebbink gisteren stelde in een opiniestuk voor de Volkskrant.
Laat gemeenschappen de ruimte om Sinterklaas in te vullen naar eigen wens. Juist als daar ruimte voor is, zonder het politiek en polariserend te maken, kan het kinderfeest weer doen wat het ooit zo goed deed: mensen dichter bij elkaar brengen.
Reageren? Praat mee op X
Sinterklaasjournaal maakt zich klaar voor Derde Wereldoorlog: noodpakketten, bommen, militairen voor de kids