De feiten: De Wever eist garanties voor hypothetische claims
Bron: Artikel 122 VWEU, FitchRatings,Donderdag 18 december (en wellicht ook vrijdag) is in Brussel de cruciale top waar de 27 leiders uit de Europese Unie moeten beslissen over de toekomst van Oekraïne. Vanaf het tweede kwartaal van 2026 heeft Kyiv geen geld meer. Ook niet voor wapens om zich mee te verdedigen tegen de Russen.
Oekraïne het hoofd boven water laten houden
De EU-leiders moeten honderden miljarden euro’s vrij maken om Oekraïne de komende jaren door de oorlog te slepen. Maar de meeste landen hebben geen zin (meer) om dat uit de eigen begroting te halen. De noordelijke landen gaven al disproportioneel veel, terwijl de zuidelijke landen, die zelf forse begrotingsproblemen kennen en traditioneel minder solidair zijn, de hand op de knip houden. Wat Nederland in een half jaar aan Oekraïne geeft, is meer dan Spanje in drieënhalf jaar gaf.
Lees ook: Deze week kan cruciaal zijn voor toekomst van Oekraïne en Europa
Dus viel het oog op de 185 miljard euro aan geblokkeerde Russische staatstegoeden bij financiële dienstverlener Euroclear in Belgische hoofdstad. Samen met 25 Russische miljarden elders in de Europese Unie is dat voldoende om Oekraïne de komende jaren het hoofd boven water te laten houden. (De naam Euroclear kan voor verwarring zorgen: het bedrijf heeft niets te maken met de EU.)
Rusland krijgt zijn staatstegoeden pas terug als het de oorlog beëindigt en voldoende schadevergoedingen aan Oekraïne betaalt. De EU beroept zich op een ‘noodsituatie’ (artikel 122 van het Verdrag).
De Wever eist garanties voor hypothetische claims
Maar de Belgische premier Bart De Wever verzet zich, gesteund door zijn parlement en de Belgische bevolking, al maandenlang tegen deze zogenoemde reparatielening (ook wel: herstellening). Het ‘inpikken’ van andermans geld, ook al komt het van een agressor met bloed aan zijn handen, is zonder precedent.
De Wever wil daarom dat, mochten Euroclear en/of België financieel aansprakelijk worden gesteld, de andere lidstaten garant staan voor hun relatieve aandeel in het totaalbedrag en mogelijke andere risico’s,
Lees ook: Getergde Bart De Wever waarschuwt: ‘Enorme risico’s bij inpikken Russische tegoeden’
Ingewikkeld construct
Diplomaten en experts werkten tot vlak voor de top door om wetsvoorstellen over de reparatielening aan te passen en zo tegemoet te komen aan Belgische eisen om alle financiële risico’s af te dekken. Er dreigt een ongelooflijk ingewikkeld construct te ontstaan.
Zo is inmiddels bedacht dat Euroclear Europese obligaties krijgt, die het als onderpand kan gebruiken om cash op te halen, mocht de rechter beslissen dat Rusland zijn geld moet terugkrijgen. Ook moeten die onderpanden aantonen dat het niet om een confiscatie gaat, een andere eis van België.
Garanties van lidstaten heikel punt
De garanties van de 26 andere lidstaten zijn nog een heikel punt. Er is geen Brusselse verordening waarmee die kunnen worden afgedwongen. Landen beslissen zelf of ze meedoen. Wie een garantie geeft, moet die nakomen. Mocht een lidstaat zijn aandeel toch niet kunnen betalen, dan kan de Commissie geld lenen en dat land te hulp schieten.
België eist daarnaast garanties voor hypothetische claims. Ook wijst De Wever op het gevaar dat Euroclear zelf in de problemen komt.
Durven andere landen daar straks nog hun tegoeden op te slaan, in de wetenschap dat ze geconfisqueerd kunnen worden? De Amerikaanse kredietbeoordelaar Fitch dreigt al de rating van Euroclear te verlagen.
Schadeclaim Rusland van 200 miljard euro
Rusland diende eerder deze week bij een rechtbank in Moskou een schadeclaim van 200 miljard euro in tegen Euroclear, 15 miljard meer dan het in Brussel gestalde bedrag.
Lees ook: Bepalen Russische miljarden in België het lot van Oekraïne?
Inmiddels is het bevriezen van de tegoeden permanent gemaakt, met behulp van artikel 122 uit het EU-Verdrag. Dat geeft lidstaten toestemming om bijzondere maatregelen te treffen in een economische noodsituatie voor de EU.
Voor die maatregelen is geen unanimiteit vereist. Omdat de bevriezing valt onder de sancties, zou er anders elk halfjaar over moeten worden gestemd, met besluitvorming op grond van unanimiteit.
Het is een hels karwei om de hindernissen te overbruggen en alle bezwaren en eisen van België te ondervangen. Toch hoopt António Costa, de voorzitter van de Europese Raad, tijdens de top de conclusies goed te keuren die voldoende garanties bieden aan België én de definitieve goedkeuring van de reparatielening.
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft een iets soepelere aanpak dan Raadsvoorzitter Costa. Zij benadrukte voor de top dat het niet de bedoeling is om een beslissing op te dringen.
‘We zijn het er allemaal over eens dat dit niet ten koste van één enkele lidstaat mag gaan. Ons voorstel bevat waarborgen om een maximale bescherming voor alle lidstaten te garanderen.’
‘Overgrote meerderheid’ achter reparatielening
Voor goedkeuring van de confiscatie is een ‘gekwalificeerde meerderheid’ nodig: ten minste 55 procent van de lidstaten (15 van de 27) stemt voor, én deze landen vertegenwoordigen samen minstens 65 procent van de totale EU-bevolking.
Om uiteenlopende redenen krijgt België steun van Italië, Bulgarije, Hongarije, Slovakije, Tsjechië en Malta. Dat is niet genoeg om de meerderheid (de rest van de lidstaten, inclusief Nederland) te kunnen blokkeren.
Lees ook: Poetin waarschuwt: Moskou klaar om te vechten tegen Europa
Brusselse diplomaten herhalen keer op keer dat een ‘overgrote meerderheid’ van de lidstaten achter de reparatielening met Russische tegoeden staat. Maar bij een dergelijke, ingrijpende, beslissing zou het volgens EU-ingewijden wel beter zijn als die meerderheid ook België bevat.
Nederland sluit niets uit, maar ‘kan zich niet voorstellen dat de regeling wordt aangenomen zonder steun van België.’
EW's visie: Hoe moeilijk is het om zelf 210 miljard euro vrij te maken?
Door: René van Rijckevorsel, correspondent van EW in BrusselIn Brussel wordt alles in het werk gesteld om de confiscatie van de Russische tegoeden erdoor te duwen tijdens de top. António Costa, de voorzitter van de Europese Raad, zal in eerste instantie slechts dit voorstel ter tafel brengen, waarover met gekwalificeerde meerderheid kan worden gestemd. Met Duitsland als trekker van de kar, zal die meerderheid zeker worden gehaald.
Merz dreigt: ernstige schade voor EU
De EU zal ‘jarenlang ernstige schade oplopen’ als ze er niet in slaagt om een akkoord te bereiken over de financiering van Oekraïne, dreigde Duitse bondskanselier Friedrich Merz al op de Duitse televisie.
‘Dan laten we de wereld zien dat we op zo’n cruciaal moment in onze geschiedenis niet in staat zijn om samen te staan en op te treden om onze eigen politieke orde op dit Europese continent te verdedigen.’
Maar dan wel op Merz’ voorwaarden – via de Russische tegoeden dus. Een alternatief (een gemeenschappelijke Europese lening voor Oekraïne) wordt waarschijnlijk niet in stemming gebracht, met als argument dat daarvoor unanimiteit is vereist (en Hongarije sowieso tegen zal stemmen).
Confiscatie als demonstratie Europese kracht?
Maar is de betwiste confiscatie van Russische tegoeden bij een internationaal effectenhuis dat zich toevallig in België bevindt, een demonstratie van Europese kracht? Is dat ‘samen staan’? Waarom gaan de (zo’n beetje) rijkste landen ter wereld fondsen van een ander land gebruiken voor leningen die ze zelf niet willen aangaan?
Hoe moeilijk is het om 210 miljard euro vrij te maken voor de komende drie jaar? Dat is nog geen 0,5 procent van het totale Europese bbp voor de komende drie jaar. Als alle lidstaten (relatief) evenveel als Nederland aan Oekraïne zouden geven, zou dat per jaar neerkomen op 80 miljard euro.
EU is verdeeld, gebutst en gefrustreerd
Met het doordrukken van de confiscatie is de kans groot dat de EU verdeeld, gebutst en gefrustreerd uit de top komt. Eenheid? Welke eenheid?
Dat schisma hebben de leiders dan aan zichzelf te wijten. Sinds de begerige ogen zijn gevallen op de Russische tegoeden, is geen energie gestoken in een andere, simpelere, minder onzekere en minder betwistbare vorm van oorlogsfinanciering om het Oekraïense volk te steunen.
Verdere verdieping: Fitch overweegt verlaging rating Euroclear
Bron: FitchRatings, Euractiv, FT, KnackDe kredietinstelling Fitch overweegt om de kredietrating van het Brusselse effectenhuis Euroclear te verlagen. Aanleiding daarvoor is de mogelijkheid dat er een liquiditeitsprobleem ontstaat als gevolg van het inzetten van de geblokkeerde Russische tegoeden. Fitch zet Euroclear onder ‘rating watch negative’. Dat betekent dat de rating niet wijzigt, maar dat dit bij een volgende beslissing wel kan gebeuren. Euroclear heeft een AA-rating.
In zijn mededeling schrijft Fitch: ‘Volgens ons is er een lage, maar toegenomen waarschijnlijkheid dat door een tekort aan bescherming op het vlak van wettelijkheid en liquiditeit een onevenwicht op de balans kan ontstaan als Euroclear de tegoeden moet terugbetalen. Bovendien kan het risico op juridische conflicten toenemen als er niet voldoende wettelijke afdekking is. Deze risico’s liggen aan de basis van onze beslissing.’
Fitch voegt er wel aan toe dat het meest waarschijnlijke scenario is dat er voldoende bescherming zal komen, zodat de AA-rating behouden kan blijven.
Lagarde heeft haar reserves
De voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB), heeft veelvuldig haar bedenkingen geuit. De ECB waarschuwt dat elk illegaal gebruik van de activa kapitaalvlucht uit de eurozone kan veroorzaken en mogelijk de financiële stabiliteit van de eurozone ondermijnen.
‘Ik ben van mening dat deze regeling het dichtst in de buurt komt van iets in overeenstemming met de beginselen van het internationaal recht,’ zei Lagarde tijdens een evenement van de Financial Times.
Ze voegde eraan toe dat het ‘van cruciaal belang’ is dat het wetsvoorstel van de Commissie Rusland niet het eigendomsrecht op de activa ontneemt. ‘Ik denk dat beleggers in euro-genoteerde activa en in Europa het zullen waarderen dat de EU niet probeert soevereine activa te verwijderen omdat dat ons uitkomt,’ aldus Lagarde.
‘Risico’s worden zwaar onderschat’
Volgens hoogleraar financieel recht Veerle Colaert (KU Leuven) worden de risico’s zwaar onderschat, zegt ze in Knack.‘Viktor Orbán suggereerde alvast dat hij naar het Europees Hof in Luxemburg wil trekken. Zo’n procedure neemt weliswaar enkele jaren in beslag, maar ook de herstellening moet enkele jaren blijven bestaan.
‘Als het Europees Hof beslist dat de maatregel in strijd is met het Europees recht, kan het de verordening annuleren waarop de Europese sancties tegen Rusland zijn gebaseerd.
‘Euroclear heeft dan de contractuele verplichting om alle tegoeden onmiddellijk terug te betalen aan de Russische Centrale Bank. Probleem is echter dat die tegoeden dan zijn uitgeleend aan Oekraïne, en Euroclear niet aan zijn contractuele verplichtingen kan voldoen.’