Europa vindt zichzelf hip and happening. Maar de rol van het continent op het wereldtoneel is zo langzamerhand uitgespeeld, schrijft columnist Anouk Eigenraam.
Het is een bekend advies aan sterren en beroemdheden: stop op je hoogtepunt. Maar weten wanneer je bent uitgerangeerd, is niet makkelijk.
In de film The Last Showgirl is Shelley, met verve gespeeld door ex-Baywatch-ster Pamela Anderson, een danseres in Las Vegas die op haar retour is. Na dertig jaar besluit het theater, met de heerlijk oubollige naam The Razzle Dazzle, te stoppen met de gedateerde voorstelling. Tot groot verdriet en ongeloof van Shelley, die haar jongere collega’s dagelijks trakteert op verhalen van toen de show een internationale hit was.
Ik zag de film kort nadat Nederland de Chinese chipproducent Nexperia onder toezicht stelde en ineens vielen me de overeenkomsten op tussen Shelley en Europa.
Europa is over zijn hoogtepunt heen
Net als Shelley worstelt Europa met zijn plek in de snel veranderende wereld. Net als Shelley gelooft Europa heilig dat het ertoe doet op het geopolitieke toneel, terwijl we allang als hoofdact van het podium zijn geduwd. En net als Shelley voelen we ons in de steek gelaten en bedrogen door onze oude vriend, Amerika, die zich ineens van zijn onbetrouwbare kant toont.
Voor Chinese toeristen is een reisje naar Europa vooral het pittoreske decor van hun TikTok-posts, maar geen trip naar de toekomst
Intussen worden we op allerlei vlakken ingehaald door snellere, flexibelere en innovatievere landen als China, waarop we geen vat krijgen, noch los van kunnen komen.
Minder afhankelijkheid van China
De Duitse denktank MERICS, het Mercator Institute for China Studies, publiceerde eind oktober een rapport waaruit blijkt dat Europese lidstaten afgelopen jaar weinig vooruitgang boekten in het verminderen van hun blootstelling aan China.
Een doel dat hoog op de agenda van de Europese Unie staat sinds de pandemie glashelder maakte dat we te afhankelijk zijn van China. Nederland is, niet verrassend, vooral kwetsbaar op economisch vlak – wegens onze handel met en investeringen in China – en op het gebied van veiligheid. We zijn geregeld slachtoffer van cyberaanvallen en spionage vanuit China.
Een verkeerd zelfbeeld
Desondanks vindt Europa zichzelf nog steeds the place to be. Sinds ik terug ben in Nederland na bijna zes jaar werken in China, merk ik hoe groot het contrast is met dat zelfbeeld en hoe Chinezen ons bekijken. Als je met Chinezen praat, vinden ze ons helemaal niet zo hot and happening. Voor Chinese toeristen is een reisje naar Europa vooral het pittoreske decor van hun TikTok-posts, maar geen trip naar de toekomst.
Amerika is net als Tom Cruise, wiens aantrekkingskracht langzaam verdwijnt en die als inspiratiebron wereldwijd uitgewerkt raakt
Dat Europa en Amerika in Chinese ogen in verval zijn, is een narratief dat in China al jaren door de Communistische Partij actief wordt gepredikt. In Pekings wereldbeeld van communicerende vaten zit China op de kant van de wip die nu omhooggaat.
Het is opvallend hoe groot de weerklank is op Chinese sociale media van dit frame sinds Nederland ingreep bij chipfabrikant Nexperia. Nu Peking heeft teruggeslagen met een exportstop op de in China gemaakte chips, is er een gevoel van triomf over de schaakmat door China.
Kan Europa zich oprichten?
De deal die president Donald Trump recent sloot met China, bevestigt de penibele situatie waarin ook de Verenigde Staten zich bevinden. Beide kanten doen concessies, maar het moet Trump beginnen te dagen dat het niet meer zo simpel is om Peking economisch onder druk te zetten.
Zo bekeken is Amerika als Tom Cruise. De succesvolle acteur die nog steeds indruk maakt met z’n stunts, maar wiens aantrekkingskracht langzaamaan verdwijnt en die als inspiratiebron wereldwijd uitgewerkt raakt. De Verenigde Staten en China zijn economisch nog nauw verbonden, maar het is duidelijk dat Washington niet meer solo het tempo van de muziek bepaalt.
Voor Pamela Anderson was haar rol in The Last Showgirl na decennia een terugkeer naar het witte doek, na veel privémalheur. Daarmee was ze bijna de verpersoonlijking van het karakter dat ze speelde.
Een mooie opsteker in de nadagen van haar carrière. Laten we hopen dat we als Nederland en Europa net zo’n kunststuk kunnen opvoeren om China bij te benen. Kan de oude diva het vuur in zich vinden om nog eens te vlammen voor ze dreigt uit te doven?