Fundamentele ruzie Von der Leyen-Johnson: gaat wet boven parlement of andersom?

Wat is de hoogste autoriteit? Het parlement of de wet? Grof gezegd: in het Verenigd Koninkrijk is dat vooral het parlement, op het continent de wet. Het is dit verschil van opvatting dat aan de basis ligt van het heftigste conflict in de Brexit-onderhanderlingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk sinds het referendum in 2016, schrijft Jelte Wiersma.

Het Britse Lagerhuis heeft afgelopen week een wet aangenomen waarmee het zichzelf de ruimte geeft af te wijken van het scheidingsakkoord dat eind vorig jaar is gesloten tussen de regering van de premier Boris Johnson (Conservative) en de Europese Unie. De Duitse voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen (CDU) zei daarop deze week in haar Staat van de Europese Unie-toespraak voor het Europees Parlement dat de wet voor eind september moet worden ingetrokken. Anders is een vrijhandelsverdrag tussen de Europese Unie (EU) en het Verenigd Koninkrijk niet mogelijk.

Over zo’n verdrag wordt sinds 1 februari dit jaar onderhandeld. Op die datum vertrok het Verenigd Koninkrijk uit de EU. Sindsdien is een zogenoemd terugtrekkingsakkoord van kracht. Het Verenigd Koninkrijk valt nog onder alle EU-regels, betaalt mee en het Europees Hof van Justitie is de hoogste rechtbank. Elementen uit dit terugtrekkingsakkoord zouden de basis moeten zijn voor een verdrag tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk voor de periode na 1 januari 2021. Op die datum vervalt het terugtrekkingsakkoord en is het Verenigd Koninkrijk definitie vrij van EU-verplichtingen.

Noord-Ierland afgesplitst van Groot-Brittannië

In de wet, die het Britse Lagerhuis op voorstel van Johnson heeft aangenomen, staat dat het Verenigd Koninkrijk zich niet hoeft te houden aan een kernelement van het terugtrekkingsakkoord (dat deel zou moeten uitmaken van een akkoord vanaf 1 januari 2021): het in de praktijk afsplitsen van Noord-Ierland van het Verenigd Koninkrijk. Dit is overeengekomen om de grens tussen EU-lid Ierland en Noord-Ierland open te houden. Dat openhouden was onderdeel van het Goede Vrijdagakkoord van 1998, dat een einde maakte aan de burgeroorlog tussen protestanten en katholieken.