De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Javad Zarif zegde zijn bezoek af aan een aantal Europese landen dat voor deze week gepland stond. Deze maand ontstond groot internationaal protest rond de terdoodveroordeling van de Iraanse worstelaar Navid Afkari (27). Voor velen laat de zaak zien hoe slecht Iraanse leiders omgaan met mensenrechten.

1.Waarom werd de zaak van Navid Afkari groot nieuws?

Voormalig nationaal kampioen worstelen Afkari werd ter dood veroordeeld, omdat hij in 2018 een beveiliger zou hebben gedood bij een protest tegen de Iraanse regering. Op de Iraanse televisie legde hij een bekentenis af. Maar volgens zijn familie en mensenrechtenorganisaties kwam zijn bekentenis tot stand door marteling. Van een eerlijk proces zou geen sprake zijn. Iraanse autoriteiten weigerden de zaak te herzien.

Naast mensenrechtenorganisaties Amnesty International en Human Rights Watch riepen sportbonden World Players Organisation en het Internationaal Olympisch Comité Iraanse leiders op om Afkari te sparen. De Amerikaanse president Donald Trump deed via Twitter hetzelfde. Internationaal protest mocht niet baten en Afkari werd 12 september geëxecuteerd.

Bij verscheidene Iraanse ambassades werd gedemonstreerd na de dood van Afkari. In Nederland houdt de Iraans-Nederlandse schrijfster Atti Bahadori een hongerstaking op het Plein in Den Haag om een standpunt van de Nederlandse regering af te dwingen. Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) gaf via Twitter aan geschokt te zijn en ziet een patroon in het ontbreken van eerlijk proces en het afleggen van gedwongen bekentenissen in Iran.

2. De zaak is dus niet uniek?

Meer over dit onderwerp:

Iran is berucht vanwege de slechte mensenrechtensituatie en vele executies. Dat levert al jaren kritiek op in binnen- en buitenland. Vorig jaar werden volgens Amnesty twee minderjarige jongens ter dood veroordeeld, zonder eerlijk proces. De doodstraf voor mensen onder de 18 jaar is volgens internationaal mensenrecht verboden.

De laatste jaren is de zaak van de Iraans-Zweedse arts Ahmadreza Djalali in het nieuws. Hij werd in 2017 ter dood werd veroordeeld, maar ook hij zou door marteling tot een betekenis zijn gedwongen. Tot op heden zit Djalali vast in Iran.

 3. Hoeveel executies zijn er in Iran?

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International doet jaarlijks onderzoek naar landen die de doodstraf hanteren. Iran stond in 2019 op de tweede plaats van landen met de meeste executies. Koploper is al jaren China met duizenden executies. Na Iran volgen Saudi-Arabië (184), Irak (ten minste 100) en Egypte (ten minste 32). Volgens Amnesty ligt het werkelijke aantal executies in Iran hoger vanwege een gebrek aan transparantie rond de doodstraf.

Opvallend is dat sinds 2017 het aantal executies in Iran flink daalde. De meeste doodstraffen worden uitgevoerd voor drugsdelicten. Iran is een belangrijk doorvoerland voor opium vanuit Afghanistan naar het Westen. Het Iraanse parlement besloot in 2017 de maximale hoeveelheden voor veelgebruikte middelen als opium, heroïne, morfine en cocaïne te verhogen. Daardoor werden veel criminelen gespaard van de doodstraf.

Naast drugsdelicten wordt de doodstraf in Iran voor tal van andere misdrijven toegepast. Denk aan moord, verkrachting, inbraken en overvallen, maar bijvoorbeeld ook homoseksueel contact.

De meeste mensen die ter dood zijn veroordeeld, worden opgehangen. Volgens Amnesty waren er vorig jaar dertien publieke executies. De meeste executies worden uitgevoerd in gevangenissen. Ook in Iran zelf is er kritiek op de doodstraf. Publieke ophanging is de laatste jaren minder populair geworden.

4. Trekt Iran zich iets aan van de kritiek op de doodstraf?

Afgelopen juli ontkwamen drie Iraanse mannen van rond de twintig aan executie. Ze waren ter dood veroordeeld vanwege betrokkenheid bij grootschalige demonstraties in november 2019. Maar het Iraanse hooggerechtshof staakte hun executie en besloot de zaak te herzien nadat op sociale media een groot internationaal protest was ontstaan. De Engelse en Perzische variant van de hashtag #DoNotExecute (executeer niet) ging veelvuldig rond. Maar de situatie van deze drie mannen lijkt een uitzondering. De meeste protesten tegen de doodstraf zijn zonder succes.