De Algemene Rekenkamer heeft geen goed woord over voor de ingrijpende bezuinigingen op de inlichtingendienst AIVD. Het kabinet heeft de besparingen onvoldoende onderbouwd, is een van de conclusies uit het rapport dat dinsdag is gepubliceerd.
Elsevier zet vier vragen en antwoorden over de bezuinigingen en de conclusies uit het kritische rapport op een rij.
Wat hielden deze bezuinigingen precies in?
Het ging om een bezuiniging van 68 miljoen euro in 2012, een derde van het totale AIVD-budget. Door de bezuinigingen zouden zo’n 200 tot 1.500 arbeidsplaatsen verdwijnen en veel ondersteunende taken verdwijnen.
Maar een jaar later werd de helft van de besparingen teruggedraaid. In 2014 en 2015 kreeg de dienst er weer geld (in totaal 65 miljoen euro) bij vanwege de toegenomen dreiging van onder meer jihadisten en terroristen, en de verslechterde verhouding met Rusland.
Wat is nu precies de kritiek van de Rekenkamer?
Juist de aanvankelijke bezuiniging van 68 miljoen euro heeft diepe sporen nagelaten bij de dienst, vindt de Rekenkamer. De gevolgen zijn nog enkele jaren voelbaar, iets dat risicovol is voor de ‘operationele inzet’.
Hoewel het kabinet later toch besloot dat de AIVD niet zo drastisch moest worden gekort, is er wel degelijk waardevolle kennis en ervaring verloren gegaan.
Er worden nu wel nieuwe medewerkers aangenomen, maar dat kost tijd. Bovendien is de interne academie wegbezuinigd. En voor de broodnodige innovatie is maar weinig aandacht, terwijl die juist een ‘randvoorwaarde’ is voor een toekomstbestendige organisatie.
Welke blaam treft het kabinet?
Het kabinet heeft de bezuiniging onvoldoende onderbouwd. Er is nooit aangegeven hoe de dienst efficiënter kan werken, en welke keuzes de AIVD moet maken in de taken die ze doet.
De wendbaarheid van de dienst is daarnaast onderschat. De top is vooral bezig met de reorganisatie en niet met ‘het herstel en de toekomst’. Tijdens een hoorzitting klonk al stevige kritiek op de bezuinigingen. Dit leidt tot een ‘amputatie‘ van de organisatie, zei bijvoorbeeld oud-minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot (CDA) – toch niet de eerste de beste.
Hoe luidt de reactie uit Den Haag?
‘Het wordt nu pijnlijk duidelijk dat fout op fout is gemaakt. Bezuinigingen zijn gedaan zonder visie,’ zegt D66-Kamerlid Gerard Schouw. Hij spreekt van ‘keiharde conclusies’. Dit ‘had nooit mogen gebeuren’, voegt hij er aan toe.
Volgens hem is de AIVD een kennisinstituut waar mensen werken met zeer gespecialiseerde kennis en vaardigheden. ‘Daar moet je zorgvuldig mee omgaan.’
Minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) – verantwoordelijk voor de AIVD – denkt dat het er allemaal beter op is geworden de afgelopen jaren. De dienst staat er nu goed voor, zei hij in een reactie op het kritische Rekenkamer-verslag. In april 2013 noemde hij de bezuinigingen ‘pijnlijk‘. Vreemd, schreef Elseviers Eric Vrijsen toen: als hij dat werkelijk vond, had hij het Regeerakkoord niet moeten ondertekenen.