Van de Nederlandse politiek is weinig meer over dan een spektakel van peilingen, strategie en oppervlakkige media-optredens, waarin cijfers belangrijker lijken dan ideeën. In plaats van een inhoudelijke keuze te maken, doen kiezers nu mee aan een wedstrijd waarin de vorm de inhoud heeft verdrongen, schrijft Zihni Özdil.
Het staat in mijn agenda, omcirkeld in rood: morgen, 29 oktober 2025. De dag van de waarheid. De dag waarop Nederlandse kiezers hun stem laten horen over de toekomst van hun land. Tenminste, dat dacht ik.
Als ik de laatste weken de kranten opensla (of beter gezegd, openklik op mijn tablet), de talkshows aanzet en de politieke commentaren volg, dan lijkt het alsof we helemaal niet naar de stembus gaan voor een politieke keuze. Nee, je krijgt de indruk dat we met z’n allen gaan deelnemen aan een reusachtig, nationaal rekensommetje.
De Nederlandse democratie en het politieke debat zijn gereduceerd tot een obsessie met cijfers, coalitiepuzzels en campagnestrategieën.
Politiek als spektakel
Laten we om te beginnen de kranten nemen. Voorpagina’s worden gedomineerd door koppen als: ‘Peiling: die en die, samen met die, nog nét aan een meerderheid’ of ‘Doorrekening CPB: plan partij X levert 0,3 procent minder koopkrachtverlies op.’
Die zaken zijn niet helemaal onbelangrijk uiteraard. Maar het is toch achter randzaken aan hollen. Het gaat alleen maar over de marges van een spreadsheet.
Dan het televisiecircus. Kijk naar een willekeurige aflevering van een willekeurige Nederlandse talkshow. De tafelgasten – vaak dezelfde carrousel van strategen, pollsters en oud politici – hebben het niet of nauwelijks over de inhoud van beleidsplannen, laat staan over de vergezichten die verschillende politieke ideologieën bieden.
Wie bakt de beste oneliner?
Nee, het gesprek gaat over de ‘campagnestrategie’. Wie doet het leuk op TikTok? Of ‘ziet u wel,’ zegt een commentator wijs, ‘partij Y kiest ervoor om nu pas met haar zorgplan te komen. Dat is een zet om de oudere kiezer te paaien zonder de jonge stemmers af te schrikken.’
En de lijsttrekkers? Velen lijken door deze formats noodgedwongen mee te doen in een theater waar het gaat om je trukendoos. De inhoud van het betoog doet er niet toe, en het draait nog minder om authentieke emotie, zonder geprepareerde oneliners. Waar het om gaat is de performance.
Want naderhand krijg je altijd een paar dagen lang voetbalcommentaar. Sprak hij met vuur? Viel hij goed aan? Had zij een pakkende oneliner? Keek hij raar uit zijn ogen? Het is Heel Holland Bakt voor politici: de vorm heeft de volledige overhand op de inhoud.
Een stortvloed van memes
De sociale media, favoriet speelterrein van de politici die hip willen worden gevonden, zijn misschien wel het ergst. Daar is de Nederlandse politiek verworden tot een stortvloed van memes, undercover-opnames van tegenstanders, eindeloze stukjes over wie wel of niet heeft gefaald bij een factcheck.
En het allerergst: in tenenkrommende korte filmpjes zonder inhoud proberen jongeren te bereiken. Alles is zo overduidelijk voorgekauwd en niet-authentiek dat het meteen ook niet aanslaat.
Hoeveel zetels kost een standpunt?
Ik moet me soms in mijn arm knijpen om te checken of dit geen rare droom is. Want nog nooit heb ik het zo erg meegemaakt als nu. Waar is het debat over de grote lijnen gebleven? Over het verschil tussen een samenleving die solidariteit centraal stelt en één die individuele vrijheid als hoogste goed ziet? Over de rol van de overheid?
En zo zijn er nog meer wezenlijke vragen. In plaats daarvan hoor ik alleen: ‘Hoeveel zetels kost het standpunt over de stikstofcrisis ze?’ Of ‘Is hun campagnebudget wel groot genoeg?’
Politiek als entertainment voor hoogopgeleiden
En dan eindig ik met eindig met de vraag: tekent zich zo niet een nieuwe, pijnlijke kloof af? De kloof tussen de universitair opgeleide ‘well-to-do’s’ in de Haagse bubbel en de mediawereld, voor wie politiek een boeiend, abstract Strategospel is, en de Nederlandse kiezer?
Die kiezer in Zwolle, in Heerlen of in Volendam, die de krant dichtslaat of de tv uitzet met een gevoel van onbehagen. Die denkt: dit gaat helemaal niet over míj. Dit is hún speeltje.
Zwevende kiezers en afhakers: stemmen we nog wel voor een idee?
Het gebrek aan vertrouwen is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Niet voor niks heeft ons land nog nooit zoveel zwevende kiezers gehad. Ik hoop dat dit, heel begrijpelijke, massale gezweef niet zal leiden tot massaal afhaken. Zelfs ik zou dat zou bijna doen.
Want op 29 oktober mogen we een kruisje zetten. De vraag is alleen: stemmen we nog voor een idee, of zijn we slechts scheidsrechter in een wedstrijd waarvan we de regels niet meer snappen?