De feiten: Chaos in EenVandaag-debat na uitspraken over Amalia en ‘honger in Afrika’
Zes lijsttrekkers wilden gisteren, maandag 27 oktober, koste wat kost scoren in een van de laatste televisiedebatten voor de verkiezingen. Het leidde tot chaos en zeer opmerkelijke uitspraken. Onder meer over kroonprinses Amalia en ‘honger in Afrika’.
Zes lijsttrekkers in EenVandaag-debat
Het debat van EenVandaag was tussen zes lijsttrekkers: Henri Bontenbal (CDA), Joost Eerdmans (JA21), Rob Jetten (D66), Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), Geert Wilders (PVV) en Dilan Yeşilgöz (VVD). In groepjes van vier debatteerden de lijsttrekkers over drie onderwerpen: ‘Veiligheid in Europa’, ‘Identiteit en Migratie’ en ‘Rondkomen en Wonen’.
Zij stonden midden in een zaal met tweeduizend studenten. Die reageerden op veel uitspraken van de lijsttrekkers met applaus en gejoel, maar op sommige geschokt.
Timmermans onder vuur vanwege NAVO-norm
Aan het begin kreeg Timmermans het flink te verduren in de discussie over veiligheid en defensie. Volgens Bontenbal ontwijkt zijn partij de nieuwe NAVO-norm.
‘GroenLinks-PvdA is daar niet duidelijk over,’ zei hij. Timmermans noemde het een ‘politieke keuze’. Defensie mag niet worden betaald door te bezuinigen op de zorg. Bontenbal vond dat een onzinredenering: ‘Het is niet zorg tegenover defensie.’
Jetten noemde het ‘heel teleurstellend’ dat GroenLinks-PvdA niet betaalt volgens de NAVO-norm. De defensie-uitgaven kunnen niet wachten, zei de D66-leider. Ook Eerdmans vindt dat de defensie-uitgaven omhoog moeten, maar dat mag niet via eurobonds. ‘Daarin verschillen wij van deze partijen, wij zijn daar tegen.’
In de discussie over de invoer van een militaire dienstplicht bracht Jetten plots de kroonprinses ter sprake. ‘De beste promotie voor werken bij defensie is samen met kroonprinses Amalia in militaire training gaan. Een paar kerels hebben daar vast wel zin in.’ Daarop vroeg Bontenbal hem het koningshuis ‘in ere te houden’.
Wilders en Timmermans botsen fel over AI-beelden in rumoerig debat
In het tweede debat was de chaos compleet. Er zou over de economie worden gesproken, maar Wilders en Timmermans bleven bekvechten over de AI-beelden van de GroenLinks-PvdA-voorman die twee PVV-Kamerleden hebben verspreid.
Timmermans mist de excuses ‘voor alle andere Nederlanders die van het haatfabriekje doelwit waren’ en noemde daarbij minderheden en vluchtelingen als voorbeelden. Hij wil dat Wilders de twee Kamerleden niet laat terugkeren in de Kamer. Daar ging Wilders niet op in.
Volgens de PVV-leider had Timmermans excuses moeten aanbieden voor een poster van The Rights Forum met de tekst ‘Zij kozen voor genocide’ en een afbeelding van onder meer Wilders. GroenLinks-PvdA-lijstduwer Hedy d’Ancona en oud-PvdA-minister Jan Pronk zitten in de raad van advies van The Rights Forum.
Wilders: ‘Misschien iets meer honger in Afrika, maar hier niet’ — zaal reageert geschokt
Toen het wel over de economie ging, zei Wilders dat hij de btw niet wil verhogen en fors wil bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. ‘Dan hebben ze misschien iets meer honger in Afrika, maar hier niet.’ Daarop reageerde de zaal hoorbaar geschokt.
Jetten: ‘Wilders maakte einde aan tolerant Nederland’
Over het thema migratie en identiteit botste Jetten met Wilders. Volgens de D66’er is Nederland ‘door de eeuwen heen een trots land geworden, dankzij tolerantie en vooruitgang’, maar heeft PVV-leider Geert Wilders daaraan een einde gemaakt ‘met twintig jaar lang negativiteit en politiek van haat’.
Yeşilgöz vond dat Jetten ‘mooi meesprak’ met rechtse partijen, maar de afgelopen jaren niets van een rechts standpunt heeft laten zien. Zij miste steun van D66 om bijvoorbeeld de asielinstroom te beperken, zodat minder mensen ‘met een andere cultuur’ in Nederland binnenkomen.
EW's visie: Lijsttrekkers doen alles om laatste stemmen te trekken
Binnen twee dagen weet Nederland wie de Tweede Kamerverkiezingen wint. Daarmee voelen politieke partijen grote druk om kiezers nog te overtuigen van hun stem. Dat bleek ook in het felle, bij vlagen chaotische verkiezingsdebat van EenVandaag.
Dat maakte het voor de kijker wel lastig te volgen. Al viel dat nog mee rond het thema veiligheid, waarover Henri Bontenbal (CDA), Rob Jetten (D66), Joost Eerdmans (JA21) en Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) wel inhoudelijk discussieerden.
Duidelijk werd dat Timmermans geïsoleerd staat met zijn plan om de NAVO-norm niet in te plannen tot 2035. Hij wil slechts tot 2030 geld ervoor reserveren.
Timmermans wil niet vooroplopen met defensie, maar wel met klimaat
Het is opmerkelijk kortzichtig van de linkse leider. Bij andere thema’s, klimaat bijvoorbeeld, wil Timmermans juist dat Nederland vooroploopt en niet wacht op andere Europese landen. Volgens hem drijven de andere partijen de kiezer in de armen van Wilders.
Met zijn wat kromme redenering maakt hij juist een knieval voor de PVV. Net als Timmermans verbindt die partij de steun aan Oekraïne ook aan de koopkracht van burgers.
De snel naderende stembusgang leidt tot haast en stress bij de lijsttrekkers. Dat bleek uit Jettens misplaatste opmerking dat een aantal jonge mannen in de zaal zich wel bij defensie moeten willen aansluiten omdat ze dan op training kunnen met kroonprinses Amalia.
Wilders geïsoleerd na harde uitspraken over ontwikkelingshulp
Wilders toonde weer zijn radicale kant, door te zeggen dat ontwikkelingshulp mag worden afgeschaft, ook als er dan in Afrika meer honger wordt geleden. Het debat bevestigde ook dat Wilders echt buitenspel staat. Geen andere partij wil met hem samenwerken.
Hoe dat verder moet, zal woensdagavond blijken. Tot die tijd kunnen kiezers nog bepalen wie zij hun stem toevertrouwen.
Verdere verdieping: Vier partijen vechten om de grootste te worden
Voor de partijen was het debat een van de laatste kansen om de onderlinge verschillen duidelijk te maken. Na woensdag wacht een andere realiteit, van de formatie. Maar gezien de felheid van het debat denkt niemand al daaraan.
Er is haast in de strijd om de twijfelende kiezer over de streep te trekken. Met nog twee dagen tot de stembusgang is de uitslag totaal niet te voorspellen.
Peilingen: vier partijen strijden in nek-aan-nekrace om grootste te worden
In de laatste week zijn vier partijen dichtbij elkaar gekropen in de peilingen. Uit de Peilingwijzer, waarin de resultaten van peilers Ipsos I&O en Verian/EenVandaag worden gecombineerd, blijkt dat PVV, GroenLinks-PvdA, D66 en het CDA allemaal nog de grootste kunnen worden. Hun zetelaantal varieert van 20 tot 28.
De lijsttrekkers hebben dinsdagavond 28 oktober het laatste televisiedebat. Dan staan ze tegenover elkaar in het slotdebat van de NOS, vanaf 19.30 (kleinere partijen) en 20.30 uur (grote partijen).