De feiten: WHO schrapt honderden banen
Bronnen: Nature, PMC, Healt PolicyDe Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gaat de komende maanden het personeelsbestand met bijna een kwart inkrimpen, zo maakte ze woensdag 19 november bekend.
Het gaat om 2.371 functies wereldwijd, waarbij het in 1.282 gevallen om ontslag gaat. De rest betreft natuurlijk verloop door pensioen of niet-verlengde contracten. De meeste banen verdwijnen op het hoofdkantoor in Genève (Zwitserland), gevolgd door Afrika, waar 684 posten verdwijnen.
Vanuit de gelederen van de WHO klinkt kritiek op de manier waarop de reorganisatie vorm krijgt. Medewerkers klagen dat lagere en middenniveaus hard worden geraakt, terwijl duizenden consultants grotendeels buiten schot blijven en er niet transparant wordt gerapporteerd.
Imago WHO kreeg knauw na knauw
De reorganisatie is een direct gevolg van de sterk teruggelopen inkomsten van de WHO. De Verenigde Staten trokken zich in januari 2025 terug uit de organisatie.
President Donald Trump en minister van Volksgezondheid Robert F. Kennedy jr. waren ontevreden over de rol van de WHO in de coronapandemie, over de groeiende invloed van China en over het feit dat de Verenigde Staten veel meer betalen dan welk ander land ook.
Ook diverse Europese landen hebben in de afgelopen jaren hun bijdrage teruggeschroefd of aangekondigd dat te zullen doen.
Onvermijdelijke ingrepen bij WHO
De Verenigde Staten betaalden jaarlijks ongeveer 1,3 miljard dollar aan de WHO – 14 tot 20 procent van de totale begroting. Het wegvallen van die bijdrage leidt tot onvermijdelijke ingrepen, die volgens experts gevolgen hebben voor de publieke gezondheidszorg en noodhulp.
Schattingen, onder meer in het wetenschappelijke tijdschrift Nature, lopen uiteen van 14 miljoen tot 25 miljoen extra doden als gevolg van het afschalen van WHO-programma’s en noodhulp.
Een groep experts houdt een online ‘impact counter’ bij van doden die zijn toe te schrijven aan het stopzetten van sleutelprogramma’s op het gebied van publieke gezondheid. Per 1 juni 2025 rapporteerden zij al 99.718 extra volwassen doden en 208.076 extra kinderdoden door die financieringsstop.
Wie zegt wat over de WHO?
Bronnen: Reuters, The Guardian- De Ethiopische WHO-baas Tedros Adhanom Ghebreyesus zei in een boodschap aan het personeel: ‘Dit jaar was een van de moeilijkste in de geschiedenis van de WHO. We hebben een pijnlijk maar noodzakelijk proces van prioritering en herschikking doorlopen, wat heeft geleid tot een aanzienlijke vermindering van onze wereldwijde personeelsbezetting.’
- De Amerikaanse minister van Volksgezondheid Robert F. Kennedy jr. zei in mei over de WHO: ‘Wij hoeven niet te lijden onder de beperkingen van een stervende WHO. Laten we nieuwe instellingen oprichten of bestaande instellingen herzien die slank, efficiënt, transparant en verantwoord zijn.’
- Denktank Center for Global Development: ‘Het verlies aan expertise zal de wereld minder gezond en minder veilig maken.’
EW’s visie: Afknijpen WHO schaadt de hele wereld
Door: Bram Hahn, redacteur GezondheidDe WHO ligt al jaren onder vuur. Vooral vanuit de Verenigde Staten was er al lang kritiek dat de WHO log en inefficiënt is, dat de Amerikanen te veel moeten bijdragen en dat de invloed van China te groot wordt.
Ook waren president Trump en minister Kennedy jr. zeer ontevreden over de aanpak van de coronacrisis door de WHO. Bovendien heeft de organisatie nog altijd last van slepende affaires uit het verleden, zoals een misbruikschandaal in Congo tussen 2018 en 2020 door WHO-medewerkers.
WHO werkt lang niet altijd efficiënt
Deels is die kritiek terecht. De WHO is inderdaad een bureaucratische moloch, die lang niet altijd efficiënt te werk gaat. Ze kan ook geregeld niet duidelijk maken of de financiële bijdragen van de aangesloten landen goed worden besteed en het gewenste effect hebben.
Maar veel kritiek is ook onterecht. In de coronacrisis deed de WHO haar uiterste best om snel data te verzamelen, informatie wereldwijd te delen en afgewogen adviezen te geven over het virus. Ook heeft zij zich ingezet voor een eerlijke verdeling van vaccins in de wereld. Mogelijk was de WHO wat te lief voor China in de zoektocht naar de oorsprong van het virus, maar de organisatie heeft dan ook nauwelijks machtsmiddelen.
Het stopzetten van de financiering, ongeveer een kwart van het budget, was in elk geval een draconische en contraproductieve stap van de Amerikanen. Andere landen sprongen niet in het gat en lieten daarmee ook steken vallen.
Stopzetten financiering brengt oplossing niet dichterbij
Door de bezuinigingen gaat veel kennis, kunde en infrastructuur verloren. Langjarige programma’s om bijvoorbeeld hiv, malaria of tuberculose te bestrijden, worden op een waakvlam gezet. En het zal veel tijd en extra geld kosten om dat ooit weer op te bouwen.
De pijn wordt het hardst gevoeld in landen met een gebrekkige publieke gezondheidsvoorziening, veelal Afrikaanse landen. Maar de schade zal niet tot die landen beperkt blijven. Een zwakke volksgezondheid leidt altijd tot meer armoede, instabiliteit, stagnerende economische ontwikkeling, honger en vluchtelingenstromen. Daar lijdt de hele wereld onder.
Ook kan het kortwieken van de WHO ten koste gaan van de verdediging die de internationale gemeenschap hard nodig heeft bij een volgende globale gezondheidscrisis à la corona.
Kan de WHO de schade beperken?
Minister RFK jr. kondigde aan dat de Verenigde Staten andere instanties zouden opzetten of bestaande zouden verbeteren als alternatief voor de WHO. Maar er is nog geen begin van een plan zichtbaar.
Het valt voorlopig alleen maar te hopen dat de WHO de schade kan beperken en cruciale taken overeind kan houden. Zodat de voorspellingen van 14 tot 25 miljoen vermijdbare extra doden te pessimistisch zullen blijken.