Bij een stembusgang komt meer kijken dan je denkt. Wat doe je bijvoorbeeld als je niet zelf naar een stembureau kunt, maar wel graag je stem wilt uitbrengen? En hoe worden al die stemmen eigenlijk geteld? Tien praktische vragen over de stembusgang.
Lees hier alles over de Tweede Kamerverkiezingen 2025
Hoe laat kun je stemmen?
Stemgerechtigden kunnen op woensdag 29 oktober stemmen tussen 7.30 en 21.00 uur.
Waar kun je stemmen?
Voorafgaand aan de verkiezingen ontvangt iedere kiezer thuis een overzicht met alle stemlocaties binnen de gemeente. Dit overzicht is ook te vinden op de website van de gemeente.
Met een stempas kan worden gestemd in de eigen woongemeente. Wie in een andere gemeente wil stemmen, moet een kiezerspas aanvragen. Daarmee kan in heel Nederland worden gestemd. De kiezerspas kan worden aangevraagd bij de eigen gemeente, online of in persoon. Let er wel op dat de pas tijdig wordt aangevraagd.
Wat heb je nodig om te gaan stemmen?
Een stempas (of anders een kiezerspas)
- Elke stemgerechtigde ontvangt deze per post, meestal zo’n twee weken voor de verkiezingen.
Een geldig identiteitsbewijs
- Dat mag een paspoort, ID-kaart of rijbewijs zijn.
- Het document mag maximaal 5 jaar verlopen zijn op de dag van de verkiezing.
Stem- of kiezerspas en kopie identiteitsbewijs van een andere kiezer
- Alleen nodig als u voor iemand anders stemt.
- Je mag op deze manier voor maximaal twee andere kiezers stemmen.
Hoe zorg je ervoor dat je een geldige stem uitbrengt?
Als een vakje (deels) is ingekleurd, aangevinkt of aangekruist, leidt dat tot een geldige (niet-blanco) stem. Blanco stemmen is ook mogelijk – en geldig. Dat houdt in dat de kiezer wel is verschenen op het stembureau, maar geen vakje op het stembiljet heeft aangekruist.
Lees hier meer over: Wat is het verschil tussen blanco, ongeldig en niet stemmen?
Kan ik iemand anders voor mij laten stemmen?
Dat kan. De eerste en meest logische manier om dat te doen is via de achterkant van de eigen stempas. Daar is de mogelijkheid gecreëerd om een andere kiezer toestemming te geven om voor jou te stemmen.
Vertel daarbij op welke partij en kandidaat je wilt stemmen. En geef vervolgens de ingevulde stempas en een kopie van je identiteitsbewijs mee aan de gevolmachtigde.
Een andere manier om dit te doen, zo schrijft de Rijksoverheid, is via eerdergenoemde kiezerspas. Die kun je gebruiken als de gevolmachtigde in een andere gemeente gaat stemmen dan je eigen woongemeente. Ook hier geldt: vraag de kiezerspas tijdig aan en geef een kopie van je identiteitsbewijs mee.
Kunt u ook digitaal stemmen?
Nee. Vooralsnog is dat niet mogelijk. Uit recent onderzoek van actualiteitenprogramma Hart van Nederland blijkt wel dat een ruime meerderheid hiervoor openstaat en ook in EW is weleens bepleit om digitaal stemmen te introduceren. Het zou efficiënter zijn en verkiezingen toegankelijker maken voor mensen die niet in staat zijn fysiek te stemmen.
Bovendien zou digitaal stemmen flink kostenbesparend zijn. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten beraamde dat handmatig stemmen de gemeenten dit jaar circa 105 miljoen euro kost.
Critici wijzen er juist op dat het stemgeheim, de controleerbaarheid en de transparantie in het verkiezingsproces bij digitaal stemmen niet voldoende zijn gegarandeerd.
De maatschappelijke discussie heeft er niet toe geleid dat digitaal stemmen dit jaar mogelijk is. Wie zijn stem wil uitbrengen, zal op 29 oktober dus gewoon naar het stembureau moeten – of iemand moeten machtigen.
Wat gebeurt er als de stembusbureaus gesloten zijn?
Zodra de stembussen sluiten, beginnen de stembureauleden met het tellen van alle stempassen, kiezerspassen en volmachten. Daarna worden de stembiljetten opengevouwen en per partij gesorteerd. Vervolgens worden de stemmen geteld.
In sommige gemeenten worden op woensdagavond alleen de stemmen per partij geteld; de telling van de afzonderlijke kandidaten volgt dan de volgende dag. Andere gemeenten tellen alles direct op de verkiezingsavond – zowel de partijen als de kandidaten. Ook wordt vastgesteld hoeveel stemmen ongeldig of blanco zijn uitgebracht.
Wanneer is de definitieve uitslag bekend?
De Kiesraad maakt op vrijdag 7 november 2025 om 10.00 uur de officiële uitslag van de verkiezingen bekend. In de praktijk is de uitslag via exitpolls en voorlopige tellingen al grotendeels bekend voordat de Kiesraad de officiële resultaten bekendmaakt.
Wie zijn de mensen op het stembureau?
De mensen op het stembureau zijn vrijwilligers en ambtenaren die het stemmen mogelijk maken en eerlijk laten verlopen. Een stembureau bestaat meestal uit:
- Een voorzitter, die het stembureau leidt en toeziet op een ordentelijk verloop.
- Stembureauleden, die de stempassen en identiteitsbewijzen controleren, stembiljetten uitgeven en helpen bij vragen.
- Tellers, die na sluiting van de stembus helpen met het tellen van de stemmen.
Waarom worden stemmen handmatig geteld?
Elke stem wordt handmatig geteld, wat een aanzienlijke tijdsinvestering vraagt van gemeenten en vrijwilligers. Om die reden is in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties onlangs onderzoek gedaan naar ‘de maatschappelijke kosten en baten van het gebruik van een elektronische telmachine in het telproces van verkiezingen in Nederland’.
Opvallend genoeg bleek uit de bevindingen dat de kosten (aanschaf, beheer, opleiding) van telmachines in de meeste scenario’s hoger zijn dan de baten – behalve wellicht in grote gemeenten met een centrale telopstelling.
Daarnaast kwam uit het onderzoek dat de introductie van een elektronische telling de kerntaken van het verkiezingsproces – zoals transparantie, controleerbaarheid en integriteit – onder druk kan zetten, en dat het vertrouwen van burgers in het telproces eerder af dan toe zal nemen.
Daarom blijft de overheid vooralsnog bij het oude, vertrouwde systeem: stemmen én tellen met pen en papier, niet met machines.