Hoge inflatie, schaars talent, haperende grondstoftoelevering: het management wordt geconfronteerd met een cocktail van uitdagingen. Die vragen om strategische, financiële en operationele keuzes, leggen Peter Wolterman en Jeroen van Kessel van PwC uit. ‘Zorg voor een economisch veerkrachtige onderneming.’
Of de marktontwikkelingen voor een bedrijf nu gunstig zijn of uitdagend, elke onderneming heeft te maken met radicaal veranderende economische omstandigheden. Denk aan de gestegen grondstofprijzen, de schaarste aan personeel, de hoge rentestand en onverhoedse schokken in de mondiale economie. Die explosie van uitdagingen vraagt om een gedegen aanpak voor beslissers.
Paradigma’s verschuiven
Elk afzonderlijk zijn het uitdagingen die managers de nodige kopzorgen geven, maar onderliggend is bovendien sprake van een paradigmaverschuiving, vindt Jeroen van Kessel, Audit Partner bij PwC. ‘Ideeën die tot vorig jaar gemeengoed waren, zijn nu passé. Neem just-in-time management.’ Zijn collega Peter Wolterman, Partner Business Restructuring, illustreert dat met een voorbeeld: ‘Een producent van levensmiddelen had afgelopen jaar zo’n moeite om grondstoffen toegeleverd te krijgen, dat de fabriek tijdelijk moest worden stilgelegd. Als gevolg is die onderneming zijn voorraden gaan uitbouwen om een dergelijke calamiteit in de toekomst te voorkomen. Dat levert weer nieuwe uitdagingen op: zoals de vraag of die grondstoffen leverbaar zijn en hoe de toegenomen voorraadpositie wordt gefinancierd.’
De centralisering van de toeleveringsketen is nog zo’n idée reçue in de economie. ‘We hebben ondervonden dat ondernemingen die voor hun grondstoffen enkel van China afhankelijk zijn, kwetsbaar zijn. Veel bedrijven spreiden hun sourcing tegenwoordig over meer werelddelen.’ Maar dat laatste levert weer extra kosten op, stelt Van Kessel: ‘Een van mijn klanten had net zijn inkoop gecentraliseerd in China, toen bleek hoe gevoelig hij daarmee was voor een lockdown. Die onderneming heeft nu inkoopcentra in andere landen, wat een complex logistiek en inkoopsysteem oplevert, met verschillende brokers en agenten.’
Financieel alert
Krijg opnieuw greep op je onderneming
Peter Wolterman: ‘Zonder regie op de onderneming is elke directie een speelbal van de grillen van de economie. Zorg dus eerst voor greep op je kasstroom. Optimaliseer je operationele kosten. Pas je balans aan je verdiencapaciteit aan. Dat kan met een kapitaalinjectie van aandeelhouders, externe investeerders of banken. Maar een schuldeisersakkoord of het afstoten van bedrijfsactiviteiten is ook een optie.’
Alertheid is dus geboden. Voorraadbeheer, personeelsbeleid, werkkapitaalmanagement – alles moet bijdragen aan de economische veerkracht van de onderneming. Dat vraagt om strategische keuzes. Volgens Wolterman, die bedrijven in moeilijk vaarwater ondersteunt, komen al deze problemen voor in uiteenlopende sectoren. ‘Zeker bedrijven die zwaar gefinancierd zijn kampen met een uitdaging.’ Een groot aantal ondernemingen heeft bovendien nog een achterstallige belastingschuld. Volgens cijfers van de Belastingdienst van oktober 2022 heeft van de 266.000 ondernemingen die bijzonder uitstel van belastingbetaling hebben aangevraagd, slechts 8 procent zijn schuld geheel afgelost. Bijna vier op de tien bedrijven hebben achterstanden bij het aflossen.
Herfinancieringsaanvragen worden door banken kritisch bekeken, merkt Wolterman: ‘Nu de winsten onder druk staan en banken beduidend minder financiële vrijheid aan ondernemingen geven, vragen veel bedrijven hun aandeelhouders om een kapitaalinjectie.’ Deze cocktail van operationele, financiële en strategische uitdagingen vraagt om een grondige aanpak, die zich niet beperkt tot alleen de financiering. Expliciete en vaak moeilijke keuzes zijn nodig om de tegenwind het hoofd te bieden én een veerkrachtige marktpositie te bereiken, benadrukken Wolterman en Van Kessel.
Scherpe keuzes maken
De vraag is natuurlijk welke keuzes dat zijn. Om de juiste beslissingen te identificeren, hanteert PwC een model. Voor ondernemingen die de regie kwijt dreigen te raken, is het verkrijgen van greep op de kasstroom de eerste prioriteit. Een financiële herstructurering kan voor deze bedrijven een uitkomst zijn. Voor deze en andere ondernemingen die zich niet acuut in de gevarenzone bevinden, zijn beslissingen op vier verschillende niveaus nodig.
Deze vier zaken vergen tegelijkertijd de aandacht van het management:
- Strategisch herpositioneren;
- De prestatie verbeteren;
- De balans optimaliseren;
- De invulling van impact en purpose optimaliseren.
Bij strategische herpositionering gaat het om de focus op de juiste product-marktcombinaties, adviseert Wolterman. ‘Scherp je businessmodel aan. Ben je een volumespeler of specialist? Welke activiteiten stoot je af? In welke marktsegmenten lonkt de groei? Zorg dat je gericht investeert.’ Van Kessel merkt dat tech-ondernemingen in zijn cliëntenportefeuille bijvoorbeeld hun R&D-activiteiten scherper afbakenen. ‘De snelheid van innovatie is hoger. Met hagel schieten werkt niet meer. Je moet scherpere keuzes maken.’
1. Herformuleer je ondernemingsstrategie
Peter Wolterman: ‘Een groothandel in groente en fruit heeft besloten om 60 procent van zijn producten niet meer in het assortiment te voeren. Die beslissing vereenvoudigt de activiteiten drastisch, want juist die 60 procent zorgde voor veel complexe processen. Minder omzet gaat hier dus gepaard met een eenvoudige organisatie en een flink hogere winstmarge.’
De inflatie beteugelen
2. Maak je bedrijf weerbaar voor inflatie
Jeroen van Kessel: ‘De inflatie versla je niet met louter kostenreductie. Je moet in gesprek met je klanten over prijsverhogingen. Doe dat bij voorkeur datagedreven. Laat je specialisten de prijzen grondig doorrekenen. En vergeet niet je contracten na te pluizen op de juridische mogelijkheden voor prijsverhogingen.’
Heeft de onderneming zijn focus scherp, dan is het zaak om de prestatie te verbeteren. Wolterman: ‘Dat gaat om de operationele bedrijfsprocessen. Hoe ga ik om met processen rondom prijsstelling, kortingen, de aflevering en expeditie? Is het mogelijk om de kosten verder op een slimme manier terug te brengen? Het doel is om met kwalitatief goede omzet en lagere kosten de winst te verhogen.’
In tijden van schaars personeel en hoge inflatie vraagt dat om een wendbaarheid van de in- en verkoopteams. Vooral het beteugelen van inflatie is eenvoudiger gezegd dan gedaan. ‘Veel directies verkijken zich daarop. Je hebt actueel inzicht nodig van de integrale kostprijs. Alleen daarmee kun je gericht afnemers overtuigen van een passende prijsverhoging. Cliënten bieden daarvoor doorgaans ruimte in de contracten, maar per cliënt vergt dat een passende afspraak.’ Dat is een studie op zich, concludeert Van Kessel. En van timing: wie als eerste de prijzen verhoogt, heeft de zwaarste onderhandelingen. Wie de laatste is, loopt weer grote risico’s ten aanzien van de kosten.
Een gezonde balans
En dan zijn er nog de harde financiële maatregelen. Het optimaliseren van het werkkapitaalbeheer, het kiezen voor de noodzakelijke investeringen. Wolterman: ‘Het doel is een business case die gefinancierd kan worden. Als dat niet mogelijk blijkt, zal de schuldenlast aangepast moeten worden. Dit kan gebeuren door een kapitaalinjectie van de aandeelhouders of bijvoorbeeld door het afstoten van activiteiten ter versterking van de balans. Het is ook mogelijk om tot een schuldafschrijving (inclusief de belastingschuld) te komen.’
3. Weet welk deel van je kapitaal je kunt investeren
Jeroen van Kessel: ‘De belangrijkste focus ligt op je werkkapitaal. Staat je onderneming er beter voor dan de concurrentie in de markt? Hoe hoog zijn je kosten? Valt je uitgavenniveau te stabiliseren? Ben je in staat je kostenverhoging door te rekenen aan je klanten? Wie daarin de regie behoudt, kan gericht investeren in de toekomst.’
Duurzame kansen
4. Grijp de kansen in duurzaamheid
Jeroen van Kessel: ‘Nieuwe wetgeving over duurzame verslaglegging dwingt ondernemingen anders te kijken naar hun reële kosten. Voor beslissers is dit een kans om greep te krijgen op de economische veerkracht van hun onderneming en om de gevolgen van schokken in de wereldeconomie duurzaam op te vangen. Want de druk op de toeleveringsketens mag dan lichter zijn dan vorig jaar, kortere wachttijden voor het transport van producten zijn niet altijd goed nieuws. Individuele bedrijven kunnen bijvoorbeeld blijven zitten met dure voorraden. Het is verstandig om daarop scherp te blijven.’
Een economisch veerkrachtige onderneming heeft ook met maatschappelijke keuzes te maken. Nieuwe wetgeving op ecologisch, sociaal-maatschappelijk en governance-gebied (ESG) maakt de missie en doelstelling een urgente bestuurskwestie. Van Kessel: ‘Dat wordt vaak gezien als een bedreiging, maar is in werkelijkheid een kans. Een onderbouwde intrinsiek gemotiveerde focus op duurzaamheid geeft je een voorsprong op de arbeidsmarkt, bij je klanten en je financiers. Beslissers die al deze zaken prioriteit geven, zijn de winnaars van morgen.’
Investeringen alom
Naast al deze maatregelen zijn investeringen juist nu broodnodig, vindt Jeroen van Kessel, vooral in digitalisering. ‘Dit gaat bij veel bedrijven gepaard met het aanleren van nieuwe vaardigheden. Verandermanagement is dus nodig, wat een zeer intensieve investering in geld en tijd vraagt. Zo migreren veel bedrijven hun softwaresysteem naar de cloud of naar een andere digitale omgeving.’ In dezelfde periode moet de verslaggeving worden aangepast aan de nieuwste duurzaamheidswetgeving, benadrukt Van Kessel. ‘Al deze investeringen moeten ervoor zorgen dat de onderneming ook in de toekomst bestaansrecht heeft. En dat zo de veerkracht verder toeneemt.’
Voor meer informatie: www.pwc.nl/ev