Poetin meent dat de Russen en Oekraïners tot hetzelfde volk behoren en dat hij daarom kan eisen dat Oekraïne nooit NAVO-lid mag worden, schrijft Robbert de Witt. Maar terecht stelt president Biden dat soevereine staten het recht hebben om hun eigen keuzes te maken.
De klok tikt in het nadeel van Vladimir Poetin, merkt de vooraanstaande buitenlandexpert Walter Russell Mead op in een fraaie analyse in The Wall Street Journal. Want elk jaar drijft Oekraïne een stukje verder af naar het Westen. De bewoners van de met geweld afgescheiden oostelijke Donbas-regio wellicht uitgezonderd, lijkt een groeiende meerderheid in het land steeds meer geneigd om aansluiting te zoeken bij (West-) Europa en de Verenigde Staten. En dat gaat natuurlijk ten koste van de band met Moskou.
Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij EW. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
Tot de implosie van de Sovjet-Unie begin jaren negentig, behoorde Oekraïne tot dit communistische rijk. De eerste jaren van onafhankelijkheid leek het land min of meer gelijk verdeeld in een pro-Russisch en een pro-westers deel. Maar verkiezingen vallen steeds vaker uit in het voordeel van partijen die pleiten voor een toekomstig lidmaatschap van de NAVO of Europese Unie.
Dus, schrijft Walter Russell Mead: hoe langer Poetin wacht met het onder zijn gezag brengen van het buurland, hoe groter de weerstand daar zal zijn.
Wordt Rusland inderdaad omsingeld?
Geregeld wordt betoogd dat Poetin Oekraïne niet in het westers kamp wil zien omdat zijn Rusland daarmee wordt omsingeld door het Westen. Kijk maar naar de kaart: al die landen die ooit behoorden tot het Warschau-pact – de door Moskou gedomineerde Koude Oorlog-tegenhanger van de NAVO – of tot de Sovjet-Unie zelf, zijn één voor één overgelopen. Van Tsjechië tot de Baltische landen, van Polen tot Roemenië. In Europa zijn alleen Wit-Rusland en Oekraïne nog over.
Tja, denk je dan, als je de leider van het grootste land op aarde bent, moet je wel behoorlijk paranoïde zijn om je omsingeld te wanen. Maar goed, terecht wordt vervolgens vaak opgemerkt dat dat ontzagwekkend grote land diverse keren is binnengevallen vanuit het Westen – vaker dan dat het land zelf het Westen probeerde te veroveren in elk geval.
Poetin gaat even door duizend jaar geschiedenis
Maar het zou Poetin wel eens om iets diepers kunnen gaan. Die conclusie dringt zich op door een lang en doorwrocht betoog dat afgelopen zomer op de site van het Kremlin verscheen. Daarin schrijft Poetin, nadat hij duizend jaar geschiedenis is langsgelopen, dat de Russen en Oekraïners tot hetzelfde volk behoren. Ze delen dezelfde taal, cultuur, geloof en geschiedenis.
Het Oekraïense nationalisme is volgens Poetin grotendeels geïnjecteerd door de Poolse elite die er toen de baas was. En fouten in de Sovjettijd deden de rest. Het gevolg is de tragische verwijdering tussen twee volkeren die bij elkaar horen.
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Bekijk de mogelijkheden voor een (digitaal) abonnement hier
Het Kremlin eiste afgelopen week dat de NAVO geen militaire middelen in het land plaatst. En dat op papier wordt vastgelegd dat Oekraïne nooit lid zal worden van de NAVO. Gezien Poetins opvattingen over de historische band tussen beide volken zijn dat begrijpelijke eisen. Maar tegelijk zijn het zeer onredelijke eisen.
Allemaal omdat het Westen landen opstookt?
Poetin lijkt zo doordrongen van het historische lot, dat hij over het hoofd ziet dat individuele landen ook eigen opvattingen en wensen hebben. Als voormalige Warschau-pact-landen liever lid willen worden van de NAVO, dan is dat volgens Poetin omdat het Westen (Amerika in de meeste gevallen) ze heeft opgestookt. Of in het geval van Oekraïne: eerst opgestookt door Polen, tegenwoordig door het Westen.
Dat Oekraïne zomaar even lid zal worden van de NAVO is niet alleen vrijwel uitgesloten, maar vanuit westers oogpunt ook onwenselijk. De NAVO zou daarmee een sluimer-oorlog importeren. Er woedt immers in het oosten van Oekraïne een burgeroorlog op waakvlam-niveau. En daarin speelt Rusland een bedenkelijke rol, om genoemde redenen. Kiev zou de NAVO meteen om bijstand kunnen vragen en de andere NAVO-landen zouden verplicht zijn die te leveren. Geen enkele lidstaat heeft daar trek in.
Geen morele of juridische verplichtingen jegens Oekraïne
Terecht merkte Biden dinsdag in zijn gesprek met Poetin op dat de militaire optie ‘nu niet op tafel ligt’, zoals dat dan heet in de Verenigde Staten. Want de Amerikanen noch de NAVO-bondgenoten hebben morele of juridische verplichtingen jegens Oekraïne.
Maar Biden benadrukte ook dat hij een toekomstig NAVO-lidmaatschap nooit zal uitsluiten. Als hij, om de lieve vrede te bewaren, wél akkoord zou gaan met het weren van Kiev, zou hij immers het gezag van Poetin over Oekraïne erkennen. Poetin bepaalt niet welke soevereine landen wel of niet lid worden van de NAVO. Ook niet als het gaat om uit elkaar gegroeide broedervolken.