Afbreken Wijk aan Zee is wellicht goedkoper dan ombouwen Tata Steel

04 september 2021Leestijd: 3 minuten
Grote onzekerheid opeens voor de ruim 11.000 werknemers van Tata Steel in IJmuiden. Foto: ANP

Wat moet er met Tata Steel in IJmuiden gebeuren? Aanleiding voor de vraag is het RIVM-rapport dat recent veel stof deed opwaaien. Econoom Paul de Hen verkent een paar oplossingen, waaronder het opkopen van alle huizen in Wijk aan Zee.

Waarom gaat een mens in Wijk aan Zee wonen? Wie de actievoerders voor schone lucht in het badplaatsje volgt, moet constateren dat het een poel van luchtvervuiling is. Het 144 pagina’s dikke RIVM-rapport dat onlangs werd gepubliceerd, bevestigt dat er in het stof dat daar neerdaalt meer zit aan lood en PAK’s – potentieel kankerverwekkende koolwaterstoffen – dan volgens door experts geformuleerde normen gewenst is. In heel IJmond, maar vooral in Wijk aan Zee.

Van lood krijgen alle Nederlanders al meer binnen dan gewenst

Bij de PAK’s sprong, schrijft het RIVM, ook Castricum er een keer uit, maar dat kwam mogelijk door de voorliefde van de inwoners daar voor open haarden. Van lood krijgen we in Nederland volgens het RIVM sowieso meer dan gewenst binnen, daar moet je liever niet meer aan toevoegen, is de redenering. Het kan de ontwikkeling van jonge kinderen schaden.

Paul de Hen (1946) promoveerde op de industriepolitiek van Nederland en was correspondent in Brussel, adjunct-hoofdredacteur en chef van de economieredactie van Elsevier, en redacteur van Vrij Nederland.

Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.

Het hoogovenbedrijf Tata Steel is vast en zeker een hoofdverantwoordelijke, al speelt waarschijnlijk ook de scheepvaart door de IJmuider sluizen een rol. Actiegroepen in de omgeving pleiten al lang voor het sluiten, of in elk geval inkrimpen of zeer ingrijpend en kostbaar milieuvriendelijk moderniseren van het hoogovenbedrijf. Helaas, daar werken nog altijd circa negenduizend mensen.

Is sluiten van Tata Steel een optie?

Toch maar sluiten? De optimisten van Schone Lucht IJmuiden betoogden dat ‘alleen al bij Tennet 14.000 vacatures’ zijn – Tennet is het bedrijf dat elektrische centrales, windmolenparken en dergelijke verbindt met de distributiebedrijven die stroom bij de consument thuisbrengen. Dus die negenduizend mensen van Tata Steel kunnen makkelijk worden omgeschoold. Niet helemaal onzin, ooit werkten er bij het staalbedrijf in IJmuiden ongeveer twintigduizend mensen, de krimp is zonder heftige problemen opgevangen. Maar dat was een kwestie van jarenlange afkalving, niet van massaontslag.

Lees dit interview met oud-topman Theo Henrar van Tata Steel: Ruttes klimaatijver stuit op onbegrip in buitenland

Bovendien is er nog een belang: staal is een essentiële grondstof. Als ‘IJmuiden’ sluit, moet er elders op de wereld meer staal worden geproduceerd. Daar hebben ze in Wijk aan Zee geen last van, maar wereldwijd wordt het milieu er niet beter op, terwijl de afhankelijkheid van staalproducenten ver weg toeneemt. En Nederland een interessante exportactiviteit verliest.

Wie moet de kosten dragen van de modernisering van het hoogovenbedrijf?

Dan maar moderniseren tot een elektrostaalbedrijf? Iemand moet bereid zijn om de kosten daarvan de dragen. Het Indiase moederconcern Tata zal het niet doen, dat wil van zijn Europese staalbelangen af. Moet de overheid bijspringen? En is aldus geproduceerd staal concurrerend met het niet-stofvrije product van elders?

Anders dan bij dorpen die met veel misbaar opgeruimd werden of dreigden te worden voor de aanleg van havens – Doel bij Antwerpen, Moerdijk – is er hier het door de bewoners zelf benadrukte serieuze gezondheidsprobleem. Ze uitkopen zou zo bezien een zegen zijn. Een wonder eigenlijk dat er de laatste tijd nog huizen gekocht zijn. Misschien is die 300 tot 400 miljoen euro die het – zeer ruwe schatting – kost om alle woningen in Wijk aan Zee op te kopen wel goedkoper dan het totaal ombouwen van het hoogovenbedrijf.

Slopen van Wijk aan Zee is ook een mogelijkheid

Suggestie voor een andere afweging. Waarom niet het ongelukkig gelegen Wijk aan Zee slopen? Er wonen maar iets meer dan tweeduizend mensen, aanzienlijk minder dus dan er bij het hoogovenbedrijf werken, nog afgezien van de mensen die indirect van de hoogovens afhankelijk zijn als gezinslid of leverancier. Zo’n dorpje geleidelijk aan uitkopen zodat de bewoners elders een onderkomen kunnen zoeken, moet toch zeker mogelijk zijn.