Gewoon een kop koffie drinken in Bagdad is niet zonder risico

Bagdad is een stad met veel gezichten. Arabist Leo Kwarten geeft een rondleiding door de Iraakse hoofdstad, waar hij een diplomaat ontmoet. Zelfs een kop koffie drinken, in een van de weinige stadsdelen waar welvaart is, blijkt niet zonder risico.

‘Als je je hotel uitstapt, ga dan naar rechts en niet naar links,’ waarschuwde de fixer gisteravond nog. ‘Links is het niet pluis. Ze trekken je een steeg in en beroven je. Althans, als je geluk hebt. Anders word je verkocht aan IS, zeker als westerling.’ Hij had zijn vinger langs zijn keel gehaald. De volgende ochtend verlaat ik mijn hotel dat gelegen is aan de drukke Saadoun Straat. Die ziet oranje-wit van de taxi’s. Pantserwagens rijden ronkend voorbij, sjiitische vlaggen fier in top. Zij zijn de Hashd Al-Shaabi, de milities die het in Bagdad voor het zeggen hebben. Ook een stoffig bruin paard dat een kar met gasflessen trekt, sjokt langs.

Rechtsaf mag dan veiliger zijn, het ziet er ook doods uit. Linksaf bruist het daarentegen van het leven. Omdat ik een Irakese simkaart wil kopen en geld moet wisselen, is de keuze snel gemaakt. Ik steek de straat over en ga linksaf in tegengestelde rijrichting. Uit voorzorg, want geen betere manier om iemand te kidnappen dan met een taxi voor de ingang van zijn hotel te wachten en hem te volgen. Ik passeer een hal waar zo te zien bingo wordt gespeeld. Een man die op een eierkist staat, roept met hese stem nummers om, terwijl oude bazen met verhitte koppen op hun kaartjes krassen.

‘Je denkt toch niet dat ik je ga ontvoeren, hè?’

Bij het Tahrirplein, met zijn door het kubisme geïnspireerde vrijheidsmonument, koop ik een simkaart en wissel ik mijn euro’s. So far so good. Dan houd ik een taxi aan en vraag de chauffeur me naar de wijk Mansour te rijden. Nadat we vertrokken zijn, gaat hij eerst nog de goede richting op, maar dan schiet hij plotseling een stil straatje in. Ik zie een autowrak en ingestorte huizen. Daar zul je het hebben, zo’n zijstraat waar die fixer het over had! In een reflex knip ik mijn gordel los en stoot het portier open. ‘Wat is er?’ roept de bestuurder verschrikt.‘Je denkt toch niet dat ik je ga ontvoeren, hè? Dit is gewoon een sluipweg, habibi. Bagdad is veilig!’

De zijstraat komt uit op de Abu Nuwas Straat, die de oostelijke oever van de Tigris volgt. Ah, bekend terrein. Abu Nuwas was de libertijnse dichter die in de negende eeuw zonder gêne zijn liefde voor wijn en jonge knapen bezong: ‘In het badhuis geven de broeken hun geheimen prijs. O, alles wordt zo gloedvol getoond. Verwen je ogen en geniet!’ In Irak is Abu Nuwas immens populair. Ten tijde van Saddam Hussein was het hier ’s avonds goed toeven in de cafés langs de rivier waar je masgouf kon eten, geroosterde Tigris-karper die je dan wegspoelde met arak. Nu zijn de tuinterrassen overwoekerd en de kademuren afgebrokkeld.

Geen plaats meer voor goddeloze kroegen aan de Abu Nuwas Straat

Ik vraag de chauffeur, een veertiger die Riyad heet, of hij hier vroeger wel eens masgouf at. ‘Natuurlijk,’ lacht hij, ‘en ik ging erheen voor de meiden. Ik kende alle versiertrucs.’ We passeren een checkpoint van een sjiitische militie. Op een billboard staat: ‘De Hashd blijft’. Dat is een triomfantelijke parodie op de leus van IS: ‘IS blijft en breidt zich uit.’ Maar nadat ze IS in 2017 hebben verslagen, is het nu de Hashd die blijft en in Irak de scepter zwaait. Aldus is er geen plaats voor goddeloze kroegen aan de Abu Nuwas Straat, vinden de scherpslijpers. Maar aan de straatnaam durven zelfs zij niet te tornen.

Aan de overkant van de Tigris baadt de Groene Zone in de zon. Het is het ultrabeveiligde gebied in Bagdad waar ambassades en internationale organisaties kantoor houden. Hoewel geregeld raketten in de Groene Zone neerkomen en de Hashd deze onlangs nog belegerde om de vrijlating van een commandant te eisen, geldt het gebied als ‘veilig’. Diplomaten begeven zich zelden buiten de zone, en dan alleen in gepantserde auto’s met lijfwachten. Ik probeer al een week een afspraak te maken met een bevriende diplomaat. Probleem: hij mag de zone niet uit – te onveilig – en ik mag er niet in, want ik heb geen pasje.

Uiteindelijk is het toch gelukt. Vanmiddag ontmoeten we elkaar. Maar eerst drink ik een kop koffie in het mondaine Mansour. Hier blijkt dat er ook welvaart bestaat in Irak. Waar aan Saadoun Straat de straten kapot en vies zijn, laten in Mansour Mall jongens met steil omhooggeföhnde kapsels zich schaterend ronddraaien in mallemolens en schieten ze met fopgeweren op digitale vijanden. Restaurant Nara is afgeladen met vrolijke gezinnen. Obers rennen af en aan met gastronomische creaties. In de fitness-lounge aan de overkant traint een vrouw achter glas haar gespierde dijen in het volle zicht van de Irakese natie.

Steeds meer kritiek op Groene Zone met diplomaten en ambasssades

Die middag sta ik met de diplomaat voor het raam van zijn kantoor. Hij wijst naar de betonblokken even verderop waarachter het verkeer voortraast over de pas geopende doorgangsweg, dwars door de Groene Zone. In Irak is er steeds meer kritiek op dit 10 vierkante kilometer grote Sperrgebiet. De meeste Baghdadi’s zijn hier sinds 2003 niet meer geweest: verboden terrein. De zone is een rariteit uit het verleden, vinden ze. Ook de Irakese regering wil ervanaf.

‘Binnenkort gaan ze de weg hiernaast ook openen voor het publiek,’ zegt de diplomaat. ‘Dan zullen auto’s op 5 meter langsrijden. Te gevaarlijk vinden mijn beveiligers. Ze willen dat ik verhuis naar de andere kant van het gebouw.’ Hij kijkt zuur. Dan zegt hij: ‘Weet je, ik zit hier nu al twee jaar. En ik heb in Bagdad nog nooit gewoon op straat gelopen of ergens een kop koffie gedronken. Ik ben jaloers op je.’