Rechtsstaat geschonden, aftreden geboden

De kabinetten-Rutte II en III schonden de beginselen van de rechtsstaat, stelt een parlementaire commissie vast in een reconstructie van de toeslagenaffaire. Tienduizenden gezinnen werd groot onrecht aangedaan. Geen beter signaal dat zoiets nooit meer mag gebeuren, dan het aftreden van de premier en zijn kabinet, schrijft Eric Vrijsen.

‘Fraudebestrijding’ – daar was iedereen altijd voor en niemand op tegen. Maar wat ging erachter schuil? ‘Ongekend onrecht,’ zegt de parlementaire ondervragingscommissie deze week in het rapport met diezelfde titel. De commissie onder leiding van CDA-Kamerlid Chris van Dam reconstrueerde de besluitvorming inzake de uitvoering van de Kindertoeslagen en stelt vast dat ‘de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden’.

Dit is niet zomaar een verwijt in het zoveelste enquêterapport over bestuurlijk geklungel. Deze  constatering raakt de democratie in het hart. Zo’n twintigduizend, misschien wel dertigduizend gezinnen hadden de pech dat ze door een vooringenomen belastingdienst werden gecategoriseerd als ‘fraudeurs’. Er volgde een meedogenloze aanpak. De mensen moesten alles terugbetalen. Er was geen afbetalingsregeling en de gezinnen zaten jarenlang op bijstandsniveau. De schade is ‘onherstelbaar’, zegt Van Dam. De onbezorgde jeugd van tienduizenden kinderen werd verwoest en dat is helaas nooit meer goed te maken.

Vingerafdrukken Rutte II en III

De vingerafdrukken van de kabinetten-Rutte II en III zitten op deze zaak. Fraudebestrijding was het doel. Bewindslieden hadden ‘een blinde vlek’ voor de gevolgen van hun spijkerharde beleid. Het leed dat werd aangericht, drong niet tot hen door. Soms hoorden ze er wel iets over of ze kregen een brief van een bezorgde oma, maar ze vroegen niet door, deden er niks mee of lieten – in het geval van toenmalig PvdA-minister Lodewijk Asscher – een standaard afwijzend briefje sturen.  ‘Door deze optelsom van onvermogen om recht te doen aan het individu, hebben ouders jarenlang geen schijn van kans gehad,’ schrijft Van Dam.

Naar Nederlandse maatstaven delen de ‘fraudeurs’ van de toeslagenaffaire het lot van de Oeigoeren in China. Als Den Haag ooit weer het vingertje heft naar landen in Oost-Europa of elders in de wereld, zal het aangesproken land laconiek terugslaan met een verwijzing naar ‘Ongekend Onrecht’.