Terugzendrecht Eerste Kamer verspilde energie

Het kabinet wil de Grondwet wijzigen om de rol van de Eerste Kamer te verbeteren. Die zou een zogenoemd terugzendrecht moeten krijgen. Een ingreep die veel gedoe oplevert maar waarvan erg onduidelijk is of het staatsbestel erdoor verbetert, schrijft Carla Joosten.

Tot nu toe kan de Eerste Kamer alleen ja of nee zeggen tegen een wetsvoorstel. De staatscommissie parlementair stelsel concludeerde in 2018 dat dit een zeer bot instrument is en dat de meerwaarde van de Eerste Kamer zo niet optimaal wordt benut. De commissie, onder leiding van VVD-coryfee Johan Remkes, adviseerde om de Eerste Kamer het recht te geven om voorstellen te amenderen en die dan naar de Tweede Kamer terug te sturen. Die zou dan het laatste woord moeten krijgen.

Volgens de staatscommissie komt zo de rol van de Eerste Kamer als ‘correctiemechanisme’ beter tot zijn recht. Nu verwerpt de Eerste Kamer immers maar een of twee van de bijna driehonderd voorstellen per jaar. Zelfs bij grote twijfel worden voorstellen meestal aanvaard.

Het kabinet is het eens met de staatscommissie en besloot afgelopen week op voorstel van minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Kajsa Ollongren (D66) om dit te gaan regelen.

Maar de vraag is wie er iets mee opschiet. Nu al kan de Eerste Kamer wetten afstemmen, maar zij kan ook via zogenoemde novelles en toezeggingen van het kabinet invloed uitoefenen. Het terugzendrecht zou het vierde instrument worden. Het zou inhouden dat als de Eerste Kamer vindt dat een wetsvoorstel kan worden verbeterd, zij het kan veranderen en terugsturen naar de Tweede Kamer.

De Eerste Kamer fungeert nu al als noodrem

Dat roept de vraag op of de niet rechtstreeks gekozen Eerste Kamer, die wetsvoorstellen controleert op rechtmatigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid, zo’n instrument nodig heeft. Je mag toch hopen dat een wet die niet aan genoemde criteria voldoet niet de eindstreep haalt. Dat is de functie van noodrem die de Eerste Kamer al lang vervult.