Wilt u wereldvrede, gelijkheid en meer vogels? Doe mee met de Oostenrijkse econoom Christian Felber (47) en zorg dat bedrijven gaan bijdragen aan dit walhalla. Weg van het kapitalisme! Maar het bevoordelen van deugdelijk gedrag in plaats van winstbejag zet de deur wijd open voor creatief boekhouden, schrijft Marijn Jongsma.
Felber gaf 3 maart een lezing in Amsterdam bij de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Daar is hij naar eigen zeggen helemaal op zijn plaats: ‘Ik ben een wetenschapper.’ Dat hij halverwege de lezing even op zijn hoofd ging staan, doet daaraan niets af.
Marijn Jongsma (1969) is economisch redacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over financieel- en macro-economische onderwerpen.
Economy for the Common Good tegen het kapitalisme
Maar waar de meeste wetenschappers twijfelen aan van alles en nog wat, is Felber een man met een missie. Zijn Economy for the Common Good (door de Nederlandse afdeling lelijk vertaald als Gemene Goed Economie) moet een alternatief bieden voor het kapitalisme. Traditioneel geschoolde economen meten succes alleen maar af aan (meer) geld, zo is de gedachte, terwijl de burgers geknecht en ongelukkig ronddolen in een verwoest milieu. En politici? Die trekken zich niets aan van wat de burgers willen.
Hoe het dan wel moet? Bedrijven moeten worden afgerekend op hun bijdrage aan de maatschappij. Daarvoor heeft Felber een heel systeem bedacht. Het begint uiteraard bij de burgers. Die mogen voorstellen wat zij als een common good beschouwen, een goed doel. Vervolgens wordt gestemd over een lijstje met de belangrijkste doelen. Felber schudde in Amsterdam alvast een rijtje uit de mouw: geluk, onderwijs, gezondheid, democratie, meer vogels, schone rivieren, minder oorlog.
Lees dit interview met de Zweedse liberaal Johan Norberg: ‘Kapitalisme doet iedereen deugd’
Alle bedrijven gaan langs meetlat
Vervolgens gaan alle bedrijven langs de meetlat. Wat is hun bijdrage aan deze goede doelen? Daaruit rolt een puntentotaal dat vervolgens op de verpakking van producten wordt vermeld. In de woorden van Felber: ‘Niet alleen de prijs, maar het hele verhaal.’
Is de keuze vervolgens aan de consument? Nee, zo gemakkelijk komen ‘ethisch insolvente’ bedrijven er niet vanaf. Ondernemingen die het goed doen, kunnen rekenen op lagere belastingen, meer vrijhandel en overheidsopdrachten.
Een Maastrichtse bakker die niets bijdraagt aan de wereldvrede mag dus geen krentenbollen meer leveren aan de gemeente, betaalt meer belasting en mag ook geen kadetjes meer verkopen aan een school over de grens. Het uiteindelijke model zal ongetwijfeld fijnzinniger zijn, maar het blijft lastig in te zien hoe een fietsenfabrikant punten kan scoren op het gebied van democratie of onderwijs.
Bestel de speciale editie:
Liberalisme
Voor wie meer wil lezen over de succesvolste politieke stroming aller tijden is er de speciale editie Liberalisme. Deze rijk geïllustreerde uitgave telt 108 pagina’s en kost € 8,99. Bestel Liberalisme op shop.elsevierweekblad.nl of bel 085-8888151.
‘Verbeter uw Common Goods-balans’
Nu zijn ondernemers doorgaans creatief in het bedenken van praktische oplossingen. Bovengenoemde bakker zal allerlei vage projecten gaan steunen om zijn omzet veilig te stellen, zonder dat de wereld er veel beter van wordt. Speciale bureautjes zullen zich binnenwurmen onder het motto: ‘Verbeter uw Common Goods-balans.’
Hoe vager de doelstellingen, hoe vager de maatregelen. Wat is er mis met het huidige systeem, waarin marktwerking wordt ingeperkt door overheidsregels op het gebied van bijvoorbeeld milieu? Waarschijnlijk dit: het is een bestaand stelsel waaraan voortdurend wordt gesleuteld. Op de ideeënmarkt waar Felbers opereert, is het zaak om met iets nieuws te komen, anders dreigt het lot van de anonieme wetenschapper.