Het zijn de dagen van gay, gender en inclusive. Zonder de Nederlandse fascinatie voor alles wat Amerikaans is zou het er heel anders uitzien. Zolang het maar progressief ogend Amerikaans is.
De fascinatie van Nederlanders voor de Verenigde Staten is immens. Nederlanders spreken graag Amerikaans, kijken Amerikaans, kleden zich Amerikaans en nemen voortdurend Amerikaanse gewoontes en ideeën over. Al wil dat ook weer niet zeggen dat Nederlanders Amerikaans denken, want dat is veel minder het geval.
De Nederlandse fascinatie voor de Verenigde Staten is al zo oud als het land zelf – niet in de laatste plaats omdat het een emigratieland was, met Nederlandse wortels nog wel. Een eeuw geleden werd de Verenigde Staten partij in de ‘Europese’ Eerste Wereldoorlog en vormde ook daarbij een beslissende factor. Ook de Tweede Wereldoorlog werd in belangrijke mate beslist door Amerikaans toedoen.
Kritiek op Amerika
In een land als Frankrijk heeft dat nooit tot natiebrede bewondering voor de Verenigde Staten geleid. Toen in 2004 werd herdacht dat de zestig jaar eerder de bevrijdende landing in Normandië plaatsvond, was in Frankrijk te horen dat D-day niet zoveel anders was dan de omstreden Amerikaanse invasie in Irak, een jaar eerder.
Niet dat de Nederlandse fascinatie voor de Verenigde Staten altijd blinde bewondering was. In de jaren zestig van de 20ste eeuw sloeg het zelfs echt om: in The Land of the Free bleken zwarten (negers, toen nog) behandeld te worden als ware er Apartheid. In Vietnam en de rest van Indochina voeren de Verenigde Staten op grote schaal ‘imperialistisch’ oorlog. Hele horden Nederlandse studenten bekeerden zich van de weeromstuit tot het communisme. Wat ze er niet van weerhield Amerikaanse muziek te omarmen, Amerikaanse popmuziek welteverstaan.
Dubbele houding van Nederlandse progressieven
Sindsdien hebben vooral Nederlandse intelligentsia en andere progressieven een dubbelhartige houding ten opzichte van de Verenigde Staten. Enerzijds is er de ongebroken fascinatie, voor Amerikaanse films, schrijvers, muziek. Voor Amerikaanse steden ook, al blijft dat doorgaans beperkt tot New York, Los Angeles en San Francisco.
Grachtengordelbewoners staan er om bekend hun inzichten over de multicultuur niet in Amsterdam-West, maar in New York op te doen. Nederlandse tv-programma’s gaan vaak over Amerikaanse tv-programma’s en anders wel over Amerikaanse politiek, waar overigens probleemloos partij wordt gekozen.
Pelgrimage naar Silicon Valley
Anderzijds is er de Nederlandse afkeer. Van het als Amerikaans beschouwde kapitalisme en ‘neoliberalisme’. Van de Republikeinen. Daar tegenover staat dan weer de idolatrie jegens hippe miljardairs uit het Californische Silicon Valley, die hun materiële doelen handig weten te verpakken in het dragen van t-shirts en het verkondigen van duurzaam, divers en biologisch (sustainable, diverse, organic).
De blinde bewondering vanuit Nederland voor alles wat in Silicon Valley wordt uitgebroed, beperkt zich bepaald niet tot progressief Nederland. Iedere maand vliegt er wel een Nederlandse bewindspersoon bij wijze van pelgrimsreis naar Silicon Valley, om daar steevast alle miljardenbedrijven af te gaan (die het met hun Nederlandse gesprekspartners graag over belastingvoordelen hebben). Dat is het soort kapitalisme dat in Nederland aanslaat, al zijn Apple, Amazon, Alphabet (Google), Facebook en Microsoft ondertussen gewoon The Big Five, samen 3000 miljard dollar waard. Als ze niet zo succesvol hip en duurzaam zouden doen, zouden de Californische miljardairs gewoon als veelvraten en monopolisten te boek staan.
Afkeer voor conservatisme
Zo groot als de idolatrie is voor wat er uit Silicon Valley en progressief New York komt, zo groot is de afkeer in dominante Nederlandse kringen voor conservatief Amerika. Progressieve partijen organiseerden al binnen een paar weken na zijn aantreden een demonstratie op het Haagse Malieveld, tegen de Amerikaanse president Donald Trump. Waarbij de vraag nooit ver weg is of de demonstratie anti-Trump was of pro de eigen voortreffelijkheid.
Zoals de Amerikaanse spijkerbroek hét Nederlandse kledingstuk werd, Amerikaanse popmuziek de leidende muziek werd en Amerikaanse films de norm zijn, zo slopen ook Amerikaanse denkbeelden naar Europa – en al helemaal naar Nederland. Dat kan trouwens vreemde vormen aannemen.
Zo werd de sigaret in Nederland en de rest van Europa pas echt populair omdat triomferende Amerikaanse troepen die meenamen. Maar ook het rookverbod komt uit de Verenigde Staten, uit Californië en New York in het bijzonder, in het kielzog van jogging, work-out en organic food – de levenswijze van de moderne progressieve puritein, die ook alleen duurzame vis eet en de klimatologische voetafdruk strikt in de gaten houdt. Wat deze Amerikaanse liberal er uiteraard niet van weerhoudt om, hoe kosmopolitisch, een paar keer per jaar de wereld rond te vliegen.
Zo kwam ook de klimaatgedachte pas echt goed door, toen de voormalige Amerikaanse vicepresident Al Gore eind 2006 op klimaatmissie Europese regeringsleiders en Nederlandse bewindslieden aan zijn voeten kreeg. Sindsdien vaart Nederland een klimaatneutrale koers, al moet daarvoor wel heel wat Amerikaans hout worden ingevaren, om in Nederlandse centrales te worden verstookt.
Identity politics
Net zoals het klimaat kwamen gender en gay uit de Verenigde Staten. Niet dat de emancipatie van homoseksuelen per se of uitsluitend in de Verenigde Staten tot stand kwam. Maar de begrippenwereld die er aan werden geplakt komen wel uit de Verenigde Staten, en gaven deels ook een nieuwe wending aan het Nederlandse homo-discours.
Zo werd in de Verenigde Staten de homo-emancipatie, maar vooral de emancipatie van transseksuelen (transgenders – met alle denkbare varianten daarop) gekoppeld aan het typisch Amerikaanse fenomeen van de identity politics, dus direct gekoppeld aan het moeizame verwerking van het specifiek Amerikaanse slavernijverleden. Vooral aan de in dit opzicht volkomen doorgedraaide Amerikaanse universiteiten is een gekwetsten- en kwetsbarencultus op raciale, etnische en religieuze basis ontstaan, waar homo’s en lesbiennes, maar zeker ook ‘transgenders’ hun voordeel mee pogen te doen.
De Amerikaanse ‘identity politics’ kwamen al naar Nederland in de vorm van de Zwarte Piet-discussie, die daartoe steevast in verband wordt gebracht met (Amerikaanse) slavernij en het Amerikaanse historische fenomeen van de Black Face (zwart gemaakte blanken in musicals en films).
Pikant is dat toen de tv-bekendheid Sylvana Simons eind vorig jaar afscheid nam van de allochtonenpartij DENK, ze er meteen bij zei dat DENK te weinig oog had voor LHGBT’s en andere minderheden qua geslacht en seksuele voorkeur. Simons’ nieuwe partij combineerde raciale achterstelling – geheel naar Amerikaans voorbeeld – juist met geslachtelijke en seksuele achterstelling.
Diversity officers
In dezelfde trant zijn er aan universiteiten in Amsterdam, Leiden en Utrecht al – ook weer geheel naar Amerikaans voorbeeld – diversity officers aangesteld, die tot taak hebben minderheden of zij die zich zo noemen voor te trekken en (voormalige) meerderheden een toontje lager te laten zingen. Selectie op basis van talent en inzet raakt zo ook uit de mode. ‘Afspiegeling’ – hoe ook gedefinieerd – wordt de nieuwe norm.
De Nederlandse fascinatie voor alles wat Amerikaans is dus best selectief. We willen geen ‘Amerikaanse toestanden’ als die inhouden dat burgers meer eigen verantwoordelijkheid zouden moeten kennen en niet altijd op de overheid moeten willen leunen. Nederland geeft ook de voorkeur aan het pamperen, dan wel inburgeren van immigranten, waar die in de Verenigde Staten inburgeren door aan het werk te gaan.
Maar linkse, progressieve, liberal ideeën uit de Verenigde Staten, die worden hier met graagte omarmd, zeker als ze hun basis hebben in slachtofferdenken. Als dus hele reeksen gemeenten genderneutrale toiletten willen omdat ze een ‘inclusief’ beleid nastreven of het openbaar vervoer in Nederland de ‘dames en heren’ willen afschaffen – denk dan nog even aan waar het allemaal vandaan komt.
Wilt u wekelijks het laatste nieuws over Amerika ontvangen? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief van American Dreamers!