Na afhaken Rutte is het tijd dat rechtse meerderheid gaat regeren

Mark Rutte durfde in zijn asielbeleid eindelijk ergens een punt te zetten en bracht zijn vierde kabinet ten val. Nu Rutte vertrekt als VVD-leider, is het tijd voor een echte rechtse meerderheid, schrijft Eric Vrijsen: kiezers stemmen al twintig jaar voor doortastend migratiebeleid, maar moesten zich tevreden stellen met compromissen van centrumkabinetten.

Opeens was het voorbij. Na bijna dertien jaar als premier te hebben gediend, trok Mark Rutte zich terug. Hij is niet meer beschikbaar als VVD-lijsttrekker en verlaat na de komende formatie de politiek. De grootste partij moet op zoek naar een nieuwe leider.

Rutte had naar eigen zeggen nog wel ‘ideeën en energie’, maar in het politieke meerstromenland kampte hij met een steeds vijandiger omgeving. De motie van afkeuring van D66 en CDA in het ‘functie-elders-debat’ van 2021 dreunt nog altijd na. De overwinning van BBB bij de laatste Statenverkiezingen ondermijnde Ruttes positie als regeringsleider. De onoplosbare verdeeldheid in het kabinet over de asielmaatregelen, was de druppel die de emmer deed overlopen.

Rutte maakt er resoluut een einde aan

Rutte maakte er resoluut een einde aan, zijn partijgenoten in verbijstering achterlatend. Zij dachten dat hij ‘van elke straatsteen op het Binnenhof hield’ en dat hij eindeloos veel kabinetten zou leiden. Slechts enkele insiders voorzagen dat hij op een manier zou vertrekken zoals hij dat in 1997 deed als lid van het VVD-bestuur. Nota bene in een verkiezingscampagne gaf hij er opeens de brui aan. Resoluut foetsie.

Vrijdag 7 juli 2023 gingen ze uit elkaar. Niet eens met slaande deuren, maar als partners die langzaam ontgoocheld raakten. Ze hadden het braaf geprobeerd, de verschillen bleken ‘onoverbrugbaar’.

Rutte IV bracht in anderhalf jaar heus iets tot stand. Wapenhulp aan Oekraïne en – zij het veel te laat – ­extra budget voor Defensie. Daverende miljardensteun om de koopkracht overeind te houden toen de energieprijzen steigerden. Een stug compromis over een nieuw pensioenstelsel, waarvan niemand weet of het heilzaam dan wel rampzalig zal uitpakken. Politieke consensus over de – ook weer met miljarden ondersteunde – energietransitie.

Noodstop gezinshereniging essentieel onderdeel nuchter immigratiebeleid

Het kabinet bleef op andere punten steken. Zelfs met een formidabele pot van 25 miljard euro lukte het niet de boerenstand te paaien voor stikstofreductie. Ook voor gedupeerden van de Toeslagenaffaire en de Groninger gasbevingen lagen miljarden klaar. Het chagrijn bleef. Het onvermogen de migratiestroom te beteugelen, werd de ministersploeg fataal.

Ze waren er bijna. Er lag een pakket maatregelen. Het struikelblok was een plan voor een noodstop bij gezinshereniging. Linkse partijen beoordeelden dat als inhumaan oorlogskinderen pesten, maar het is een essentieel onderdeel voor een nuchter immigratiebeleid. In het dichtstbevolkte land van Europa kun je niet elk jaar een stad met de omvang van Tilburg aan de drukte toevoegen. Rutte durfde ergens een punt te zetten.