Het (on)gelijk van Caroline van der Plas over 4 mei en Zelensky

Vier dagen na de afkeurende tweet van Caroline van der Plas over de komst Volodymyr Zelensky, vindt Philip van Tijn het nog altijd lastig een oordeel te vellen. Enerzijds is er met het sterk verwaterde 4 mei al genoeg gesold, anderzijds was het bezoek van de Oekraïense oorlogspresident juist logisch en symbolisch.

Columnisten munten in het algemeen niet uit in twijfelen, in elk geval niet publiekelijk. Het kan best zijn dat er bij het schrijven lang getwijfeld wordt over een mening, maar als deze eenmaal is afgedrukt (op papier of digitaal), stáát deze er, onwrikbaar, even onfeilbaar als de uitspraken ex cathedra van de Paus.

Uitzonderingen als altijd daargelaten of, als voorbeeld van een laffe Nederlandse onzin-zegswijze: uitzonderingen bevestigen de regel. Dat doen ze domweg niet.

Ik was niet van plan over dit onderwerp te schrijven, al was het maar omdat zoiets al binnen een etmaal afgekloven en verouderd is, als de oorsprong lag bij de social media (Twitter in dit geval), de afzender Caroline van der Plas heet en als het ook nog te maken heeft met ’40-’45. Maar ik doe het nu toch, na lange tijd (er liggen wel vier dagen tussen de verzending van Caroline’s tweet en het schrijven van dit stukje – een mensenleven in het Twitter-tijdperk!). Niet om mijn stellige mening in deze zaak te ventileren, maar om te laten weten dat ik het ook niet weet.

Tradities zijn niet zo traditioneel als je denkt

De Dodenherdenking en ‘4 mei’ in het algemeen lijken in beton gegoten. Dat zijn ze allerminst en juist tegen deze achtergrond las ik de beschouwing van Gertjan van Schoonhoven, óók naar aanleiding van 4 en 5 mei, over de veranderlijkheid van ogenschijnlijk vastgeroeste tradities. Hij gaat zelfs verder en poneert de gedachte dat tradities uitsterven als zij zich niet aanpassen.

Zelfs de slaapverwekkende kroning van Charles III leek weggelopen uit de Middeleeuwen, met tal van bijbehorende potsierlijkheden, maar zat in werkelijkheid redelijk vol met vernieuwing. En ik voorspel u dat de kroning van koning William over zoveel jaar nog niet de halve lengte van afgelopen zaterdag zal kennen en nog niet eenderde van de gebeden en de Schriftlezingen. En met een heel andere populatie in Westminster Abbey, waar nu een prime minister van Indiase afkomst al een behoorlijke vernieuwing betekende. Wel heeft Rishi Sunak natuurlijk als traditionele achtergrond het prestigieuze en poepdure Winchester College, Oxford en als toetje een MBA aan Stanford.

‘4 mei’ heeft in driekwart eeuw vele gedaanten gehad

‘4 mei’ begon ooit als een ode aan het Nederlandse verzet, overlevenden en door de Duitsers geëxecuteerden. Toen werd ontdekt dat er wel heel veel joden in de oorlog waren vermoord (en ook nog een aantal Roma en Sinti, die destijds nog zigeuners heetten) kregen die speciale aandacht. Daarna kwamen ook de koopvaardij, de burgerslachtoffers, de slachtoffers van jappenkampen en dwangarbeid in Azië aan bod, gevolgd door militairen die hebben deelgenomen aan acties van de VN. En de afgelopen jaren is er veel aandacht voor de rol van Suriname en de Antillen, destijds (en voor een klein deel nog) gewoon delen van het Koninkrijk, dus vergelijkbaar met de Biblebelt of de Zuid-Hollandse eilanden. Maar mooi dat zij de tweede krans dit jaar mochten leggen, nog net ná het koninklijk paar maar vóór de Staten-Generaal!

Ik vertel dit in vogelvlucht, het is ingewikkelder, er wordt nog méér herdacht.

• Ook de prominente rol voor het Staatshoofd is er niet altijd geweest, evenmin als het Nationaal Monument. Dat is er pas sinds1956 en vanaf 1957 woonde het Staatshoofd de herdenking bij. Wel om 4 uur’s middags en pas om 8 uur trad het volk aan. Juliana is er nooit om 8 uur’s avonds geweest; dat deed Beatrix pas in 1988voor het eerst!

Laten we de boodschap van de boodschapper scheiden!

Hoe motiveerde Caroline van der Plas haar afwezigheid bij de ontvangst op 4 mei van president Zelensky? Letterlijk aldus: ‘Alle aandacht moet op 4 mei wat mij betreft uitgaan naar de NL slachtoffers van oorlogen en de slachtoffers van de Holocaust.’