Roelof Bouwman: D66 is hofleverancier van knullige bestuurders

De totaal incompetente Shula Rijxman, tot voor kort wethouder in Amsterdam, staat in een lange D66-traditie, schrijft Roelof Bouwman. Relatief vaak faalt de partij bij het rekruteren en selecteren van kandidaten voor belangrijke bestuurlijke posten.

Politicologen uit binnen- en buitenland mogen graag debatteren over de vraag hoeveel functies kunnen worden toegeschreven aan politieke partijen. Over de kwestie bestaat nog altijd geen consensus. Toch zijn de meeste politicologen het erover eens dat politieke partijen in elk geval een taak hebben bij de rekrutering en de selectie van de bestuurlijke elite.

Partijen bezitten op dit vlak in Nederland vanouds een monopoliepositie. Partijloze burgemeesters bijvoorbeeld vormen in onze contreien een kleine minderheid. De laatste partijloze minister was Johan Beyen (Buitenlandse Zaken): hij zwaaide af in 1956. Een decennium later, in 1967, vertrokken ook de laatste partijloze staatssecretarissen: Gerard Peijnenburg (Landmacht) en Heije Schaper (Luchtmacht).

Het rekruteren en selecteren van kandidaten voor belangrijke bestuurlijke posten gaat natuurlijk niet vanzelf. Het helpt wanneer je als politieke partij veel leden hebt die academisch zijn geschoold. Ook is het bepaald geen nadeel wanneer potentiële kandidaten thuis zijn in de ambtenarij, in de juridische wereld, in de diplomatie, op universiteiten en/of in de media.

D66 zou moeten wemelen van bestuurlijk talent

D66 zou volgens deze redenering een partij moeten zijn waar het wemelt van bestuurlijk talent. Alle zojuist genoemde criteria zijn immers voluit van toepassing en dat al meer dan een halve eeuw lang. Maar hoe is de werkelijkheid?

De allereerste D66-minister was de dwarse journalist en kroegbaas Hans Gruijters. In het kabinet-Den Uyl (1973-1977) bestierde hij Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Wanneer hij, zo vertelde Gruijters later zelf, in de ministerraad iets te berde bracht, ‘gingen mensen op hun handen kijken, zo van: is hij nou uitgeluld?’ Geen onverdeeld succes, kortom.

Ook Terlouw en Van Mierlo bakten er weinig van

De tweede keer dat D66 een vinger in de pap van het landsbestuur kreeg, was in 1981. Zowel partijleider Jan Terlouw (Economische Zaken) als Henk Zeevalking (Verkeer en Waterstaat) en D66-founding father Hans van Mierlo (Defensie) werden toen minister in het tweede kabinet-Van Agt. Ze bakten er weinig van en toen de regeringsploeg al na acht maanden ruziënd uit elkaar spatte, kreeg D66 de rekening gepresenteerd: elf zetels verlies bij de vervroegde Kamerverkiezingen van 1982. Op dat moment de grootste verkiezingsnederlaag uit de parlementaire historie.