Ongelijkheid in Nederland: het verschil tussen een zeventje en een acht

Armoede. Ongelijkheid. Kloof. Nederland praat soms over zichzelf alsof het Sub-Sahara-Afrika aan de Noordzee is. Maar het recente ongelijkheidsrapport van het SCP bevat juist veel opwekkend nieuws, las Gertjan van Schoonhoven.

Over de maatschappelijke toestand wordt in Nederland eigenlijk alleen nog maar handenwringend gesproken, gerapporteerd en gediscussieerd. De ene reportage over de voedselbank is nog niet afgelopen of de volgende over kinderen die zonder eten naar school gaan, dient zich aan. Alles wat planbureau heet, publiceert rapporten over dezelfde onderwerpen. Armoede. Ongelijkheid. Kloof. Onderwerpen die vervolgens het politieke debat domineren. Nederland praat zo langzamerhand alleen nog maar over zichzelf alsof het Sub-Sahara-Afrika aan de Noordzee is.

Dus dan lees je zo’n rapport dat met de gebruikelijke handenwringende koppen is ontvangen – het deze week verschenen Eigentijdse ongelijkheid van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) – en dan blijkt het vol goed nieuws te staan!

Althans, er blijkt natuurlijk van alles aan de hand in Nederland om je zorgen over te maken. Nog heel veel problemen om op te lossen. Gelukkig maar – het zou pas echt zorgelijk zijn als dat niet zo was. Maar het beeld dat uit de boeiende data oprijst, is toch eerder dat van een land dat zich in de handen mag knijpen van geluk. In Sub-Sahara-Afrika doen ze een moord voor een dergelijke ongelijkheid.

In Nederland is niet iedereen gelijk. Is dat een schokkend inzicht?

Het SCP verdeelt Nederland op basis van allerlei data, waaronder grootschalige enquêtes, in een piramide van zeven ‘kapitaalgroepen’ – voor de begrijpelijkheid is het beter om over ‘klassen’ te spreken. De conclusie is dat er tussen die zeven klassen (soms grote) verschillen bestaan. Het idee dat in Nederland iedereen gelijk is, klopt dus niet.

Het kan zijn dat er mensen zijn voor wie dat als een schok komt. Maar dat ligt dan ook wel een beetje aan die mensen. Ongelijkheid is een gegeven, in welke samenleving dan ook. Zelfs in het egalitaire Nederland is nog nooit iedereen gelijk geweest, en dat zal ook nooit zo zijn.

De mate van ongelijkheid is natuurlijk wel een ding. Evenals de kans die mensen hebben om zich te verbeteren: de kans om van ‘lagere klassen’ op te klimmen naar ‘hogere’. Samenlevingen met een grote, bovendien hardnekkige ongelijkheid tussen grote groepen burgers zijn geen fijne samenlevingen. Is Nederland zo’n samenleving? Gelukkig niet.