De gevaren van amerikanisering op universiteiten

‘Take the carrot of two.’ Aldus een docent tegen zijn studenten. Als er zo wordt verzocht de wortel uit twee te trekken, is het begrijpelijk dat de internationalisering van het hoger onderwijs felle kritiek oplevert. De afgelopen jaren verschenen er ingezonden brieven, er volgden debatten in de Kamer. En tegelijk gaat de kritiek niet ver genoeg. Beperkte de schade zich maar tot soms een Babylonische spraakverwarring.

Jazeker, met hun steenkolenengels staan docenten in de collegezaal te schutteren. En dat gaat ten koste van hun verstaanbaarheid. Eerst bieden zij de collegestof niet in hun moedertaal aan, vervolgens nemen studenten de stof niet op in hun moedertaal. De KNAW berekende de schade en kwam uit op een kwaliteits­daling van 30 procent.

Met intocht Engels kwam ook een ander klimaat op de campus

Hiernaast voltrekt zich een tweede proces, sluipender van aard en daardoor des te ingrijpender. De verandering is niet slechts taalkundig van aard. Met de intocht van het Engels deed ook een ander klimaat op de campus zijn intrede.

In vijf, hooguit tien jaar hebben universiteiten een metamorfose ondergaan. Onze universiteiten lijken soms filialen van de prestigieuze maar hypercorrecte Ivy League-universiteiten. Inmiddels wordt ook hier gewaarschuwd voor aanstootgevende teksten en auteurs (trigger warnings). Net zoals de safe space een vanzelfsprekend onderdeel werd van het bestuurlijk jargon.

Een voorproefje kregen we enkele jaren terug. Plaats van handeling is Tilburg University – tot 2010 nog de Universiteit van Tilburg. Hoogleraar Harrie Verbon had een column geschreven over #MeToo. Deze beweging kreeg heksenjachtachtige trekjes, vond hij, laat haar niet overwaaien naar de academische wereld. Alleen al de suggestie… alsof misbruik aan de wetenschap voorbij zou gaan. De trivialiserende toon was tegen het zere been van een groep wetenschappers. In een open brief – een ‘Open letter’ – eisten ze van het College van Bestuur een ‘safe working and learning environment’.

Amerikaanse obsessie met ‘veiligheid’ ging mondiaal

Zie de namen van de 41 ondertekenaars, en je begrijpt wat internationalisering inhoudt. Ze komen uit alle windstreken. Ook als ze niet uit de Verenigde Staten komen, zijn ze deel van een internationale gemeenschap die zich sterk modelleert naar dat land. De veiligheidsobsessie ging mondiaal. Terwijl de kranten vol staan met bezorgde stukken over verengelsing van het onderwijs, moeten we oppassen voor amerikanisering.

Met de mensen importeren we tevens hun ideeën en zeden, zoals Geerten Waling onlangs schreef in EW. Toch verloopt de amerikanisering van de campus misschien nog wel meer via Nederlandse studenten, hier geboren en getogen maar ontzettend gretig om zich een kosmopoliet te tonen. Het ‘Amerikaans’ blijkt niet alleen een manier om je verstaanbaar te maken in een collegezaal met uiteenlopende nationaliteiten, ook gaat er een krachtige norm van uit.