Als flexibiliteit geen vriend is maar een vijand

Flexibiliteit is heilig in Nederland. Dat is al terug te voeren op de zeventiende eeuw, waarin Nederland als brutale republiek uitgroeide tot een wereldmacht door het omarmen van vooruitgang. Dat leidde tot economische innovaties als de aandelenbeurs, de kaapvaart en de publiek-private handelscompagnie en tot technologische hoogstandjes als polders, waterlinies en kanalen.

Diezelfde vooruitstrevende levenshouding maakte ook dat Nederland soms al vroeg rijp was voor bestuurlijke vernieuwingen die de samenleving telkens iets vrijer en gelijkwaardiger maakten. Van het burger­bestuur in de Republiek tot de grondwetsherziening van Thorbecke, van de afschaffing van de slavernij en kinderarbeid tot het optuigen van de moderne verzorgingsstaat. De onvermoeibare behoefte met de tijd mee te gaan, gaf Nederland het zelfbeeld als ‘gidsland’: een voorloper in alles ‘waarin een klein land groot kan zijn’.

Oude verbanden maken plaats voor vrijheid en nieuwe kansen

Ook nu heeft Nederland die vernieuwingsdrang. En dan gaat het niet alleen over al die verbluffende innovaties op gebieden als landbouw, scheepvaart en ICT. Nee, de hele samenleving ademt vooruitgang, het zit in de cultuur als was het een religieuze roeping. Overheden, organisaties en bedrijven prediken allemaal hetzelfde evangelie: van ‘de fluïde samenleving’ die permanent in ‘transitie’ is, waarin we moeten ‘omdenken’ en ‘moderniseren’, door ‘het nieuwe werken’ waarin we ‘dynamisch’ en ‘wendbaar’ (agile) zijn.