Het indrukwekkende MH17-rapport van de veiligheidsraad is de eerste serieuze stap naar waarheidsvinding. De tweede stap is de vervolging van de daders. Het Kremlin weigert mee te werken, terwijl dat de Russische positie juist zou kunnen verbeteren.
Vijftien maanden na de ramp met de MH17 verscheen het volledige rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). De conclusies waren niet verrassend, maar zijn toch van belang om de waarheid vast te stellen.
Deze waarheidsvinding heeft juridische consequenties; de politieke consequenties zijn al lang getrokken.
De Russische Federatie werd na de ramp met MH17 en vanwege de burgeroorlog in Oekraïne getroffen door westerse sancties.
De Onderzoeksraad voor Veiligheid beantwoordt in het rapport uiteenlopende vragen over de toedracht van de crash, de reden dat het toestel over Oost-Oekraïne vloog, en de behandeling van slachtoffers en nabestaanden.
Te snel
De raad uitte kritiek op de handelwijze van de overheid met betrekking tot de slachtoffers en de nabestaanden. Het had sneller en beter gekund.
Hierin ligt echter niet de essentie van het rapport. De MH17-ramp was volgens het OM een aanslag, en het onderzoek richt zich op de verdenking van moord. Bij mij rijst de vraag of dit een te snel getrokken strafrechtelijke conclusie is. Het Openbaar Ministerie (OM) zet de zaak op scherp.
Emoties
De conclusie van het OM valt buiten het rapport. Dat behandelt niet de vraag omtrent de verantwoordelijkheid, noch de schuldvraag. Tjibbe Joustra en Erwin Muller, voorzitter en vicevoorzitter van de OVV, en alle anderen die bij dit onderzoek betrokken waren, verdienen respect en waardering.
Zij zijn in de afgelopen vijftien maanden nauwkeurig te werk gegaan, ten einde de waarheid rond deze verschrikkelijke ramp te ontrafelen. Ze hebben hun emoties opzijgezet om in een sfeer van onbevangenheid met de Russische vertegenwoordigers te kunnen spreken.
Om die redenen werden ze door sommigen weleens gewantrouwd. Maar ze toonden grote professionaliteit. Nergens waren de onderzoeksleiders te betrappen op een politieke uitspraak.
Verschrikkingen
De inhoud van het rapport omvat niettemin onthutsende waarheden. Het vliegtuig werd neergeschoten door een BUK-raket, dat staat nu vast. Ook de Russische vertegenwoordigers die bijeenkomsten van de raad bijwoonden, twijfelden daar niet aan.
De raket van Russische makelij doodde 283 passagiers plus de bemanning. Gelukkig raakten de passagiers snel buiten bewustzijn en hebben ze de verschrikkingen grotendeels niet bewust meegemaakt.
Het rapport geeft een gedetailleerd beeld van de raket waarmee de MH17 werd neergeschoten. Een raketkop van het type 9N314M, die ontplofte op enkele meters afstand boven de linkerkant van de cockpit van het vliegtuig.
Separatisten
Ook weten we nu waarvandaan de raket ongeveer is afgeschoten: vanuit een gebied dat werd beheerst door Russische separatisten. Daarmee kunnen we niet concluderen dat het Kremlin betrokken was bij de aanslag. Voor zo’n conclusie is meer nodig dan dit rapport.
Iedereen dacht dat dat gebied veilig was, aldus Joustra. Vrijwel iedereen vloog eroverheen. Maar dat was verkeerd. Twee partijen maakten fouten: de Oekraïense staat en de luchtvaartmaatschappijen.
Op 17 juli 2014, de dag waarop de MH17 werd neergeschoten, vlogen honderdzestig vliegtuigen over Oost-Oekraïne. Dat is verbijsterend. De Oekraïense staat liet na om een vliegverbod in te stellen over dat gebied.
Teleurstellend
Eigenlijk handelden de vliegmaatschappijen uit hebzucht: het is te duur om een andere route te kiezen. Nu is te hopen dat ze niet gaan vliegen over Syrië, Irak en andere conflictgebieden.
De Russische reactie is ronduit teleurstellend. Onderminister voor Buitenlandse Zaken Sergej Rjabkov wees het rapport af omdat het politiek zou zijn. Wat een onzin.
De Russen weten dat dit geen politiek rapport is. Sterker nog, Moskou moet weten wie de daders zijn. De machtige Russische veiligheidsdienst weet immers alles.
Vergissing
President Vladimir Poetin kan juist met dit rapport een einde maken aan de slechte relatie met het Westen en de westerse sancties. Er is immers een BUK-raket afgeschoten uit door separatisten beheerst gebied, waarmee niet is gezegd dat zij het oogmerk hadden om dit vliegtuig neer te halen.
Naar alle waarschijnlijkheid was het een vergissing. Het toegeven aan deze vergissing maakt de weg vrij om de relatie te normaliseren. Of is er iets aan de hand dat wij niet weten?
De Russische federatie heeft enorme schade opgelopen door het neerschieten van de MH17. Dit rapport is voor de westerse wereld de eerste serieuze stap naar waarheidsvinding. De tweede stap is de vervolging van de daders, als ze nog leven.
Russische ramp
Eigenlijk is niet te verklaren waarom het Kremlin, in strijd met het Russische belang, niet bereid is om mee te werken met de afronding van de MH17-ramp. De verslechtering van de relatie met Europa en vooral de continuering van de westerse sancties, zijn niet in het belang van Rusland.
Vladimir Poetin moet voorkomen dat de MH17-ramp een Russische ramp wordt.