De persoonlijke moraal staat verstandige besluitvorming en een rationeel debat nogal eens in de weg. Dit geldt zeker in de discussie over migranten, waarin politici hun eigenbelang belangrijker achten dan het landsbelang.
Het zijn emotionele dagen voor de voor- en tegenstanders van de volksverhuizers. De rede is ver te zoeken, terwijl in het migratiedebat juist meer rede en minder emoties nodig zijn.
Het is in de eerste plaats een politiek en economisch onderwerp. Natuurlijk willen juristen en belangenorganisaties het migratiedebat vernauwen tot de internationale verdragen waaraan iedereen zich hoort te houden. Het probleem is echter dat deze verdragen nauwelijks serieus worden genomen.
Veilig land
Het Schengenverdrag wordt niet nageleefd. Er is geen registratie van ontheemden, asielzoekers en andere categorieën bij aankomst in het Schengengebied. Alle migranten worden doorgestuurd naar welvarende landen.
Ook andere verdragen ten aanzien van een veilig land, in dit geval Turkije, worden niet in acht genomen. Het draait dus niet meer om juridische aspecten – dan moet het wel gaan over politiek en economie.
Barmhartigheid
De politieke discussie en het nemen van juiste besluiten worden belemmerd door de private moraal. Hierover kwam ik slechts één interview tegen. De Volkskrant had een interview met emeritus hoogleraar intellectuele en theoretische geschiedenis Frank Ankersmit van de Rijksuniversiteit Groningen.
Ankersmit is zeer sceptisch over de barmhartigheid van Angela Merkel: ‘Inderdaad. Ik heb de indruk dat het in het Midden-Oosten rondzingt dat iedereen hier welkom is. Als ik daar zou wonen zou ik ook naar Europa gaan. Daar word je zeker niet minder van. Maar we weten niet waar we aan beginnen.’
Machiavelli
Deze barmhartigheid heeft een sterk privaat aspect. De publieke moraal, ingebed in het politieke denken en handelen, legt soms andere verplichtingen op de schouders van politici en burgers dan de private ethiek.
‘In de discussie over het opnemen van vluchtelingen wordt een beroep gedaan op barmhartigheid, maar dat hoort thuis in de private ethiek. In deze vluchtelingencrisis is het heel belangrijk de publieke ethiek aan te houden. Machiavelli maakte dat onderscheid heel duidelijk en waarschuwde dat als je de private ethiek toepast in het publieke domein, dit tot grote ongelukken kan leiden.’
Afweging
Daarmee wil Ankersmit niet zeggen dat we als individuen geen gehoor moeten geven aan onze ethiek. Dat mag, en dat moet soms zelfs: wie hulpbehoevend is, moet worden geholpen.
In de politiek gaat het echter niet om het private geweten, maar om het algemene belang. Wat is in het belang van het Nederlands volk? Hier moet een belangenafweging worden gemaakt, waarbij het niet alleen moet gaan om ons, maar ook om onze kinderen. Het algemeen belang behelst ook de toekomstige generaties.
Codetaal
Ankersmit gebruikt in zijn interview een mooi voorbeeld om zijn gedachte te verhelderen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kraakten de Britse diensten de Duitse codetaal.
Op dat moment, november 1940, stond Duitsland op het punt om het Britse Coventry te bombarderen. Zou Winston Churchill zijn private ethiek hanteren, dan moest hij de bevolking redden door op tijd een tegenaanval in te zetten. Hierdoor zou hij de recente militaire aanwinst, namelijk het geheim van de Duitse codetaal, moeten prijsgeven.
Churchill koos voor het algemene belang, en dus niet het belang van de burgers in Coventry. Ze werden massaal afgeslacht. De Geallieerden hadden de rest van de oorlog baat bij de Britse ontdekking van de Duitse militaire codetaal.
In de steek gelaten
Dit doen politici van links tot rechts dagelijks. Premier Mark Rutte (VVD) heeft ingestemd met maatregelen die niet in het belang van zijn kiezers waren. Hij koos ervoor om zijn kiezers op bepaalde punten in de steek te laten.
PvdA-leider Diederik Samsom koos eveneens voor maatregelen die niet of nauwelijks zijn uit te leggen aan zijn electoraat. Ook andere partijen nemen dit soort beslissingen, en denken daarmee het algemene belang te dienen.
Voor dit kabinet betekende dat sanering van de staatsfinanciën, voor een ander kabinet weer iets anders. Politici zijn verplicht om te zoeken naar het algemene belang, en niet naar hun eigen private ethiek. Die staat niet vast.
Versobering
De instroom van duizenden migranten moet volgens sommige deskundigen breder worden gezien en berekend: wellicht moeten we vermenigvuldigen met factor vier in het geval van gezinshereniging.
Dan gaat het heel hard. Er zou dan er sprake zijn van een substantiële bevolkingsgroei in korte tijd. Dit zou economisch niet zonder gevolgen blijven. Precies om die redenen is VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra voor versobering van het systeem.
Bovendien zou door deze groei de islamitische aanhang in korte tijd op een onnatuurlijke wijze groeien, wat weer invloed heeft op politieke en culturele instituties.
Knieperig
Terecht eindigt hoogleraar Ankersmit zijn interview met enkele waarschuwingen: ‘Voor Nederland zou ik zeggen, net als voor het beleid van Merkel: weet waar je aan begint. Bedenk wat de consequenties zijn en denk na over andere oplossingen. Maar voor een belangrijk alternatief, meer opvang in de regio, is men te knieperig. Het rationele publieke belang prevaleert hier niet.’
Ik heb hier niets aan toe te voegen.
Het rationele publieke belang moet prevaleren boven de emotionele vluchtelingenliefhebberij.