Premier Mark Rutte (VVD) heeft liever dat jihadisten in Irak of Syrië omkomen dan dat ze terugkeren naar Nederland, zei hij tijdens het RTL-verkiezingsdebat. Het instemmen met de voorgelegde stelling heeft tot veel ophef en verdeeldheid in Den Haag geleid.
‘Ik denk daar anders over,’ zei vicepremier Lodewijk Asscher (PvdA) vrijdag tegen de NOS. ‘Mensen doodwensen maakt geen onderdeel uit van het kabinetsbeleid.’
Maar de uitspraak van Rutte is duidelijk gedaan in zijn rol als VVD-leider, zei de vicepremier. Hij vindt dat zulke meningen moeten kunnen in campagnetijd. ‘Dat is natuurlijk altijd ingewikkeld. Maar ik vind wel dat partijen dan hun eigen gezicht moeten kunnen laten zien.’
‘Niet vreemd’
De opvatting van de VVD’er vertegenwoordigt dan ook niet het kabinetsbeleid, benadrukken Rutte en Asscher allebei na de wekelijkse ministerraad op vrijdag. Meer PvdA’ers zijn het niet eens met het standpunt van de premier. Minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders nam vandaag ook afstand van de uitspraken.
Koenders zegt dat het gevaar inderdaad aanwezig is dat jihadisten in Syrië of andere oorlogsgebieden kunnen omkomen. ‘Maar als mensen iets verkeerd doen, vind ik altijd het belangrijkste dat ze gewoon worden berecht en dan vervolgens de straf krijgen die ze verdienen.’
‘Dat is niet vreemd,’ zegt Rutte na de ministerraad. Over veel zaken verschillen de partijen namelijk van mening, maar over het kabinetsbeleid zijn ze het wel eens, dat is het belangrijkste. Bovendien staat de premier volledig achter zijn uitspraken, die hij – naar eigen zeggen – ook in zijn rol als premier heeft gedaan. ‘Ik vind dat in alle rollen, daar kun je geen onderscheid in maken.’
Dieptepunt
Gisteravond liet de minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA) al weten het niets eens te zijn met de premier. Dat gold overigens voor alle partijleiders die bij het RTL-debat aanwezig waren: Alexander Pechtold (D66), Diederik Samsom (PvdA), Sybrand Buma (CDA) en Emile Roemer (SP) waren het allemaal niet met de stelling eens.
‘Wilders is er niet, toch blijkt dat zijn gedachtegoed hier staat,’ reageerde Pechtold. Hij vond de opstelling van Rutte ‘een premier onwaardig’. GroenLinks-leider Bram van Ojik sluit zich bij die opvatting aan. Hij noemt de stellingname van Rutte ‘een dieptepunt’ bij RTL Z vrijdag en wil volgende week een debat in de Kamer.
Eigen risico
Bijval krijgt de premier vanuit zijn eigen partij. ‘Ja, wij zijn het eens met wat de premier zei,’ zegt minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten (VVD) na de ministerraad. Wie hij precies met ‘wij’ bedoelt, laat de minister in het midden.
‘Laat ik het zo zeggen, jihadisten die daarnaar toe reizen nemen een zelfgekozen risico. Daarom proberen we ze tegen te houden. Als ze toch gaan, willen ze onze rechtsstaat vernietigen. Zij zetten zichzelf in als terroristen, daarom zetten we ons leger in.’
Ook PVV-leider Geert Wilders – die donderdag vanwege ziekte niet bij het debat aanwezig kon zijn – schaart zich in deze kwestie achter Rutte. ‘Beter zij daar dood dan wij hier,’ zegt hij tegen RTL Nieuws. Al vindt hij dat de uitspraken weinig omhanden hebben. ‘Ze mogen van hem Nederland niet verlaten om jihad te gaan voeren in het buitenland. En hij wil de grenzen openhouden zodat ze eventueel terug kunnen keren als ze het overleven daar en vervolgens Nederland onveilig maken.’